Co to jest rak krtani i jakie są jego przyczyny?
Rak krtani należy do nowotworów złośliwych lokalizujących się w obrębie głowy i szyi. Najczęściej występuje rak płaskonabłonkowy (95% raków krtani). Rak krtani umiejscowiony jest z reguły na strunach głosowych (60–75% guzów) lub powyżej strun (25–40%). Najrzadsza lokalizacja to obszar poniżej strun głosowych (mniej niż 5%).
W wyniku rozwoju procesu nowotworowego może dojść do powstawania przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych. Występowanie przerzutów komórek nowotworowych do węzłów chłonnych jest związane z pierwotną lokalizacją guza. Poszczególne obszary krtani mają różnie rozwinięte unaczynienie chłonne. Dlatego, gdy rak krtani umiejscowiony jest w górnym piętrze krtani, przerzuty do węzłów chłonnych występują bardzo często (u 50–60% chorych), natomiast najrzadziej dochodzi do ich powstawania, gdy rak zlokalizowany jest w okolicy głośni (4–10% chorych).
Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka krtani jest palenie tytoniu. Zwiększa ono ryzyko zachorowania 30-krotnie. Niezwykle rzadko choroba spotykana jest u osób niepalących. Do rozwoju nowotworu przyczynia się również częste spożycie wysokoprocentowego alkoholu. Oba czynniki (alkohol i tytoń) działające jednocześnie powodują wzrost ryzyka 330-krotnie.
Jak często występuje rak krtani?
Rak krtani stanowi 2% wszystkich nowotworów złośliwych, ale jest najczęstszym nowotworem w obrębie głowy i szyi. Występuje znacznie częściej u mężczyzn (17:1), z reguły po 40. roku życia.
Jak się objawia rak krtani?
Główne objawy raka krtani to: chrypka, zaburzenia połykania (dysfagia), ból przy połykaniu (odynofagia), duszność oraz ból ucha. Dolegliwości są zależne od lokalizacji nowotworu i jego stopnia zaawansowania. Chrypka często występuje jako pierwszy objaw, zwłaszcza gdy rak rozwija się w środkowym piętrze krtani. Duszność i ból podczas połykania świadczą o zaawansowanym stadium choroby.
Co robić w razie wystąpienia objawów raka krtani?
Jeśli u chorego chrypka mimo prawidłowego leczenia utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie, konieczna jest pilna wizyta u otolaryngologa. W razie wystąpienia zaburzeń połykania, duszności czy bólu ucha również konieczna jest niezwłoczna ocena przyczyny dolegliwości przez lekarza.
Jak lekarz stawia diagnozę raka krtani?
Do ustalenia prawidłowego rozpoznania konieczne są: dane z wywiadu chorobowego, badanie otolaryngologiczne ze szczególnym uwzględnieniem laryngoskopii pośredniej, dokładne badanie układu chłonnego szyi, które powinno być uzupełnione badaniem USG, laryngoskopia bezpośrednia w znieczuleniu ogólnym i zwiotczeniu z pobraniem biopsji. Wynik badania histopatologicznego pobranego wycinka pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy. Do oceny wielkości guza i jego rozprzestrzeniania się wykorzystuje się badania obrazowe, m.in. tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.
Jakie są sposoby leczenia raka krtani?
W leczeniu raka krtani stosuje się leczenie operacyjne i radioterapię, jako metody samodzielne lub skojarzone.
Wybór sposobu leczenia zależy od zaawansowania klinicznego nowotworu, obecności przerzutów do węzłów chłonnych szyi, stopnia histopatologicznej dojrzałości nowotworu, stanu ogólnego pacjenta i jego zgody na proponowane leczenie.
Wczesne raki krtani można leczyć operacyjnie lub za pomocą radioterapii, a wyniki leczenia są zbliżone (85–90% wyleczeń).
W zaawansowanych rakach krtani najczęściej wykorzystywana jest metoda skojarzona: leczenie operacyjnie i radioterapia. Gdy nie jest możliwe przeprowadzenie operacji, stosuje się chemioradioterapię.
Leczenie chirurgiczne raka krtani polega na częściowym lub całkowitym usunięciu krtani (laryngektomia).
- Częściowe usunięcie krtani można przeprowadzić wewnątrzkrtaniowo (metodą mikrochirurgii endoskopowej) lub zewnątrzkrtaniowo (z dojścia zewnętrznego).
- U chorych po całkowitym usunięciu krtani oddychanie w sposób fizjologiczny nie jest możliwe. Odbywa się ono przez przetokę tchawiczą, do której zakłada się rurkę tracheotomijną.
Całkowita laryngektomia powoduje bezgłos. Pacjent po takiej operacji wymaga rehabilitacji głosu i mowy. Wyróżnia się trzy sposoby pomocy chorym po całkowitym usunięciu krtani.
- Pierwszy sposób, jakim jest nauka głosu przełykowego, jest najbardziej popularny. Wymaga sporo pracy ze strony chorego, a także foniatry i logopedy, jednak efekty często są dobre. Zjawisko wytwarzania głosu przełykowego podobne jest do powstawania odruchu odbijania. Powietrze obecne w przełyku przemieszcza się ku górze i przedostaje się do przewężenia na wysokości ust. Dochodzi do zmiany ciśnień tego powietrza. Pacjent nabiera powietrza do żołądka i podczas odbijania wypowiada głoski.
- Kolejnym sposobem umożliwiającym chorym mówienie jest chirurgiczne wytworzenie przetoki tchawiczo-przełykowej i założenie silikonowej protezy wentylowej. Mówienie jest możliwe po zatkaniu rurki dotchawiczej. Protezy często trzeba wymieniać, ze względu na nadkażenia lub wytwarzające się lokalnie przetoki.
- Ostatnia metoda to zastosowanie elektronicznej protezy krtani (sztuczna krtań). Jednak głos powstający dzięki jej zastosowaniu jest najmniej zbliżony do normalnego, a mowa jest zrozumiała w około 60%.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie raka krtani?
Rokowanie w raku krtani zależne jest od lokalizacji guza, stopnia zaawansowania nowotworu, obecności przerzutów do węzłów chłonnych i/lub przerzutów odległych, stanu ogólnego chorego i chorób współistniejących.
Szacunkowe 5-letnie przeżycie wszystkich chorych z rakiem krtani wynosi ok. 66%. W zależności od lokalizacji nowotworu rokowanie wynosi odpowiednio: 60% u chorych z rakiem nagłośni, 80% u chorych z rakiem głośni i 15% u chorych z rakiem podgłośniowym.
Występowanie przerzutów zmniejsza szanse chorego na wyleczenie mniej więcej o połowę.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia raka krtani?
Po zakończeniu leczenia raka krtani niezwykle ważne są systematyczne badania kontrolne. W pierwszym roku po leczeniu zalecane są kontrole co miesiąc, w drugim roku co dwa miesiące, a do 5 lat po leczeniu co 3 miesiące. Natomiast w kolejnych latach dobrze jest udać się na wizytę kontrolną co pół roku. Badania kontrolne mają na celu: ocenę stanu ogólnego pacjenta, badanie w kierunku ewentualnej wznowy procesu nowotworowego, badanie węzłów chłonnych. Przynajmniej raz w roku wykonuje się badania obrazowe: USG szyi, USG jamy brzusznej i RTG klatki piersiowej. Bardzo istotne znaczenie po zakończeniu leczenia ma rehabilitacja głosu.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na raka krtani?
Rak krtani należy do nowotworów zależnych od palenia tytoniu. Najlepszym sposobem profilaktyki pierwotnej jest unikanie palenia tytoniu. Badania potwierdzają, że wraz z zaprzestaniem palenia zmniejsza się ryzyko zachorowania na raka krtani.
