×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nieżyt nosa

dr n. med. Mariola Zagor, otorynolaryngolog
Klinika Otorynolaryngologii, Wydział Lekarsko-Dentystycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
lek. med. Paulina Czarnecka
Kliniczny Oddział Otolaryngologiczny, 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ we Wrocławiu
lek. med. Marlena Janoska-Jaździk
Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie

Nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej nosa. Nieżyt nosa można podzielić na ostry prosty (infekcyjny) nieżyt nosa oraz nieżyty przewlekłe, wśród których możemy wyróżnić alergiczny nieżyt nosa oraz niealergiczny, idiopatyczny nieżyt nosa (czasem nazywany naczynioruchowym).

Ostry prosty nieżyt nosa

Ostry prosty nieżyt nosa, potocznie znany jako przeziębienie, jest stanem najczęściej spowodowanym przez wirusy. Patogeny powodujące infekcje to adenowirusy, rhinowirusy, wirusy grypy i paragrypy oraz rzadziej inne. Nieżyt nosa może też być wywołany przez bakterie, np. Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalisHaemophilus influenzae, choć zazwyczaj stanowią one nadkażenie wcześniejszej infekcji wirusowej.

Mało charakterystycznym, choć najczęstszym objawem ostrego nieżytu nosa jest katar – początkowo wodnisty, w dalszej fazie choroby staje się gęstszy, co może utrudniać oddychanie przez nos. Dodatkowym utrudnieniem w prawidłowej wentylacji jamy nosa jest obrzęk błony śluzowej. Może być obecny kaszel, spowodowany podrażnieniem przez spływającą po tylnej ścianie gardła wydzielinę z nosa lub towarzyszącą infekcję gardła (również najczęściej powodowaną przez wirusy). Pacjenci skarżą się ponadto na bóle głowy lub objawy wirusowego zapalenie spojówek spowodowanego przez wirusy, takie jak zaczerwienienie, swędzenie, nadmierne łzawienie.

Alergiczny nieżyt nosa

Alergiczny nieżyt nosa cechują następujące objawy: katar (częściej wodnisty), uczucie blokady nosa, kichanie, swędzenie nosa, a czasem także oczu. Alergia dodatkowo może objawiać się wysypką lub innymi zmianami skórnymi, obrzękiem powiek, zaczerwienieniem oczu. Spowodowana jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na substancję (alergen), która w normalnych okolicznościach nie powinna wywoływać takiego efektu. Organizm zaczyna zwalczać alergen (np. roztocza czy pyłki traw), co jest przyczyną powstania stanu zapalnego błony śluzowej nosa i wystąpienia objawów alergii.

W celu postawienia diagnozy konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu z pacjentem, badanie otolaryngologiczne oraz wykonanie testów alergicznych. Identyfikacji alergenu dokonuje się za pomocą testów skórnych lub laboratoryjnego badania krwi. Testy skórne wykonuje się przez nakłucie skóry i naniesienie niewielkiej ilości alergenu. Reakcja pozytywna powoduje powstanie zgrubienia, grudki, tym większej im silniejsza jest alergia. W przypadku badania krwi poszukuje się określonych przeciwciał produkowanych przez organizm w odpowiedzi na kontakt z alergenem.

Leczenie polega na unikaniu, jeśli to możliwe, substancji wywołujących objawy, a także stosowaniu leków przeciwalergicznych. Stosuje się różne leki przeciwhistaminowe (zwykle podawane dosutnie) i glikokortykosteroidy podawane donosowo. Należy pamiętać, że glikokortykosteroidy donosowe nie działają bezpośrednio po podaniu, tylko po kilku dniach stosowania, dlatego często w początkowym okresie stosuje się krople obkurczające błonę śluzową nosa, ale nie dłużej niż przez 5–7 dni. Leczenie alergicznego nieżytu nosa jest procesem długotrwałym, choć w przypadku alergii sezonowych (np. katar sienny) stosowane okresowo.

W przypadku znacznego nasilenia dolegliwości lekarz może rozważyć immunoterapię, popularnie nazwaną odczulaniem. Polega ona na podskórnym podaniu (w formie zastrzyków) stopniowo zwiększającej się dawki alergenu w różnych odstępach czasu. Celem jest przyzwyczajenie organizmu do alergenu i zahamowanie objawów alergii.

Niealergiczny nieżyt nosa

Naczynioruchowy nieżyt nosa zwany również niealergicznym nieżytem nosa lub idiopatycznym nieżytem nosa to przewlekła choroba niezapalna niezwiązana z alergią. Jej istotą jest poszerzenie naczyń krwionośnych jamy nosowej, którego konsekwencją jest obrzęk błony śluzowej i nadmiar wydzieliny znajdujący ujście jako katar. Przyczyny występowania tego typu nieżytu nie są do końca poznane (stąd nazwa idiopatyczny), choć istnieje wiele teorii na ten temat.

Choroba częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn i zwykle występuje >20. rż.

Objawy wywoływane są przez czynniki drażniące błonę śluzową nosa, wśród których można wymienić suche powietrze, nagłe zmiany temperatury otoczenia i ciśnienia atmosferycznego, dym tytoniowy, spaliny, a także niektóre zapachy, pikantne potrawy, pobudzenie emocjonalne i podniecenie seksualne. Także niektóre leki mogą powodować podobne objawy, a należą do nich aspiryna, chlorpromazyna czy inhibitory konwertazy angiotensyny. Uważa się, że przyczyną mogą być również wahania stężeń różnych hormonów, dlatego nieżyt taki często występuje w wieku dojrzewania, a także w u kobiet w ciąży. Odrębną formą przewlekłego niealergicznego nieżytu nosa jest nieżyt polekowy, związany z nadmiernym stosowaniem leków donosowych z grupy alfa-adrenomimetyków (np. ksylometazolina, oksymetazolina), których czas stosowania nie powinien przekraczać 5–7 dni.

Idiopatyczny nieżyt nosa występuje przez cały rok, choć bywają okresy zaostrzeń – najczęściej wiosenny i jesienny, co jest związane ze zmianą warunków atmosferycznych (wilgotność, temperatura). Do objawów należy uczucie zatkania nosa, wodnisty katar oraz kichanie.

Rozpoznanie ustala się najczęściej na podstawie wywiadu (szczególnie dotyczącego środowiska pracy oraz warunków mieszkaniowych, a także okoliczności wystąpienia objawów) i badania otolaryngologicznego, ale na ogół polega na wykluczeniu innych chorób. W przypadku rynoskopii przedniej, czyli badania jamy nosa, widoczny jest znaczny obrzęk błony śluzowej. Konieczne może okazać się wykonanie testów alergicznych i innych dodatkowych badań diagnostycznych, takich jak np. morfologia krwi obwodowej.

Leczenie polega głównie na unikaniu czynników lub sytuacji wywołujących objawy. Nieraz niezbędna jest całkowita zmiana trybu życia, a niekiedy nawet zmiana zawodu. Wspomagająco stosuje się roztwory soli morskiej w rozpylaczu, a także leki przeciwhistaminowe albo glikokortykosteroidy donosowe, które łagodzą miejscowe objawy.

Do powikłań przewlekłego nieżytu nosa należą zapalenie zatok przynosowych, spowodowane upośledzeniem wentylacji przez naturalne otwory zatok oraz nadmierną produkcją wydzieliny, a także polipowatość błony śluzowej wyściełającej jamę nosową. Pacjenci mogą zgłaszać również upośledzenie węchu i nawracające zapalenia ucha środkowego (jego wentylacja jest znacznie upośledzona przez obrzęk błony śluzowej nosa, zatykającej trąbkę Eustachiusza – przewód łączący ucho środkowe z nosem).

Należy pamiętać, że przewlekły nieżyt nosa niezależnie od przyczyny jest dużym problemem dla pacjenta, ponieważ niejednokrotnie znacznie ogranicza codzienne funkcjonowanie.

20.12.2017
Zobacz także
  • Ból gardła
  • Kaszel
  • Przeziębienie
  • Alergiczny nieżyt nosa
Wybrane treści dla Ciebie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta