×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Amerykanie sprawdzą, czy szczepienia przeciwko HPV mają wpływ na czynność jajników

Na początku bieżącego roku American College Of Pediatricians (ACP) wydało oświadczenie, w którym porusza zagadnienie potencjalnego związku pomiędzy szczepionkami przeciwko HPV a zespołem przedwczesnego wygaszania czynności jajników (premature ovarian failure – POF).1

Fot. iStock

Autor oświadczenia, dr Scott S. Field, powołuje się na dwa opisy serii przypadków (w sumie 6 kobiet/dziewcząt), u których zaobserwowano zbieżność czasową pomiędzy szczepieniem 4-walentną szczepionką przeciwko HPV (HPV-4) a wystąpieniem POF oraz ponad 200 przypadków zaburzeń czynności jajników zgłoszonych do VAERS (Vaccine Adverse Events Reporting System), biernego rejestru niepożądanych zdarzeń po szczepieniach funkcjonującego w Stanach Zjednoczonych. Mimo że w ciągu ostatnich 9 lat (tzn. od czasu zarejestrowania HPV-4 w Stanach Zjednoczonych) nie zaobserwowano zwiększenia zapadalności na POF, ACP zwraca uwagę, że niektóre pytania wymagają wyjaśnienia.

W żadnym z dotychczas przeprowadzonych badań – zarówno w fazie przedklinicznej, jak i klinicznej – nie oceniano odległego wpływu szczepienia HPV-4 na czynność jajników. Podobnie w badaniach obserwacyjnych, przeprowadzonych już po zarejestrowaniu szczepionki – w większości z nich skupiono się na ocenie potencjalnego związku pomiędzy szczepieniem HPV-4 a ryzykiem chorób demielinizacyjnych lub autoimmunizacyjnych (p. Czy szczepienie przeciwko HPV wpłynęło na ryzyko zachorowania na choroby autoimmunizacyjne?, 4-walentna szczepionka przeciwko HPV a ryzyko stwardnienia rozsianego lub innych chorób demielinizacyjnych, U dziewcząt zaszczepionych przeciwko HPV nie obserwowano zwiększonego ryzyka zespołu przewlekłego zmęczenia, Szczepionka 4-walentna przeciwko HPV nie zwiększyła zachorowalności na choroby autoimmunizacyjne), czego zresztą te badania nie potwierdziły.

Postulowany hipotetyczny mechanizm wpływu HPV-4 na czynność jajników może być związany z obecnym w szczepionce adiuwantem – amorficznym hydroksyfosforanosiarczanem glinu lub substancją pomocniczą – polisorbatem 80, którego niekorzystny wpływ na funkcje jajników zaobserwowano w badaniach na szczurach. Autorzy hipotezy zwracają uwagę, że w badaniach klinicznych przeprowadzonych przed zarejestrowaniem HPV-4, w grupach kontrolnych użyto placebo, które również zawierało wspomniany adiuwant oraz polisorbat 80, dlatego jeżeli substancje te rzeczywiście niekorzystnie wpływają na czynność jajników, taka konstrukcja badania uniemożliwiła zaobserwowanie różnic pomiędzy grupami. Ponadto duży odsetek kobiet uczestniczących w tych badaniach stosował antykoncepcję hormonalną, co dodatkowo mogło maskować objawy dysfunkcji jajników.

Należy jednak pamiętać, że polisorbat 80 w dopuszczalnej ilości znajduje się w składzie wielu innych szczepionek rutynowo podawanych nastolatkom, w tym również w 2-walentnej szczepionce przeciwko HPV (HPV-2). Od 2006 roku, czyli od momentu zarejestrowania w Stanach Zjednoczonych HPV-4, większość (88%) zgłoszonych do systemu VAERS przypadków zaburzeń czynności jajników (w tym braku miesiączki, POF, czy przedwczesnej menopauzy) pozostaje w zbieżności czasowej z HPV-4, a nie z HPV-2. Zarejestrowaną w Stanach Zjednoczonych pod koniec 2009 roku HPV-2 wiązano z niespełna 5% przypadków braku miesiączki zgłoszonych do VAERS od 2006 roku, oraz 8,5% zgłoszonych w okresie od lutego 2010 roku do maja 2015 roku. Dla porównania, w okresie przed zarejestrowaniem HPV-4 (1990–2006) do systemu VAERS zgłoszono zaledwie 32 przypadki zaburzeń funkcji jajników związanych czasowo z innymi szczepieniami.

Dr Scott S. Field zaznacza jednak, że większość lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) prawdopodobnie nie jest świadoma hipotetycznego związku pomiędzy szczepieniem HPV-4 a występowaniem POF, dlatego zaobserwowane przez nich przypadki zaburzeń czynności jajników u szczepionych kobiet nie są zgłaszane do VAERS.

W związku z powyższym amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention w ramach projektu Vaccine Safety Datalink (VSD) planują analizę dostępnych danych i weryfikację zarejestrowanych zgłoszeń. Wyniki tych prac pojawią się najprawdopodobniej dopiero za kilka lat.

Tymczasem dr Scott S. Field skontaktował się z producentem HPV-4, Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) oraz amerykańskim Food and Drug Administration (FDA), aby upewnić się, że instytucje te wiedzą o powyższych wątpliwościach, a także aby wnioskować o: przeprowadzenie większej liczby badań oceniających długoterminowy wpływ szczepienia na czynność jajników u szczurów, dokładniejsze przeanalizowanie przez CDC zgłoszeń do VAERS dotyczących braku miesiączki oraz o poinformowanie lekarzy POZ o zaobserwowanej zbieżności czasowej pomiędzy szczepieniem przeciwko HPV a zaburzeniami czynności jajników w celu ewentualnej poprawy zgłaszalności zaobserwowanych przypadków.

Dr n. med. Andrzej Nowakowski, specjalista w zakresie położnictwa i ginekologii z Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli w Lublinie, zwrócił uwagę, że oświadczenie ACP nie jest pierwszą publikacją czy doniesieniem prasowym w tej sprawie. – Rozpoczęcie bezpłatnego programu szczepień przeciwko HPV w Rumunii, kraju o największej umieralności z powodu raka szyjki macicy w Europie, zostało storpedowane przez informacje w mediach, że szczepionki przeciwko HPV podaje się w celu wywołania niepłodność u młodych Rumunek.2 Także w „polskim” Internecie dostępne są informacje o podobnym wydźwięku, które pojawiają się chociażby przy realizacji samorządowych programów profilaktycznych obejmujących szczepienia przeciwko HPV – wyjaśnia specjalista.

Dr Nowakowski przypomina również, że POF jest rzadkim, choć nie ekstremalnie rzadkim, stanem definiowanym jako zatrzymanie miesiączki, hipoestrogenizm i zwiększenie stężenia hormonu folikulotropowego do wartości obserwowanych w okresie menopauzy u kobiet przed 40. rokiem życia, z wszelkim konsekwencjami takich zaburzeń (m.in. niepłodność, objawy kliniczne menopauzy, zwiększenie ryzyka osteoporozy itd.). POF rozpoznaje się u 1–2% kobiet przed 40. rokiem życia, u około 0,1% przed 30. rokiem życia, ale zdarzają się przypadki także przed 20. rokiem życia.3 Oznacza to, że POF wystąpi na świecie u kilkuset tysięcy kobiet pomiędzy 15. a 30. rokiem życia. Oprócz ewidentnych przypadków jatrogennych (chemioterapia, radioterapia), wystąpienie POF związane jest z procesami autoimmunizacyjnymi, a część przypadków ma tło genetyczne.

Dr Nowakowski podkreśla również, że aktualnie nie ma jakichkolwiek wiarygodnych danych doświadczalnych czy epidemiologicznych na temat związku pomiędzy szczepieniem przeciwko HPV a wystąpieniem POF. Zbieżność czasu opisywana w doniesieniach kazuistycznych nie jest wystarczającym dowodem naukowym.

– Nie oznacza to, że zależność pomiędzy szczepionkami przeciwko HPV a POF można wykluczyć w 100% na obecnym etapie wiedzy. Należy oczekiwać działań FDA, CDC czy Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA) w tym zakresie i publikacji nowych danych przez niezależnych naukowców. Prowadzone w kilku dużych krajach świata rejestry szczepień w połączeniu z danymi kodowanymi w systemach informatycznych ochrony zdrowia powinny posłużyć jako materiał do porejestracyjnych analiz zależności przyczynowo-skutkowej pomiędzy szczepieniami przeciwko HPV a POF, czy innymi rzadkimi chorobami, których wychwycenie nawet w dużych badaniach klinicznych może być trudne – podkreśla dr Nowakowski. – W dobie realizowanej informatyzacji ochrony zdrowia w Polsce także należałoby pomyśleć o rejestrze szczepień i szerszym wykorzystaniu zasobów informatycznych płatnika publicznego do analiz z zakresu zdrowia publicznego w naszym kraju. Takie analizy powinny dotyczyć nie tylko bezpieczeństwa szczepionek, ale przede wszystkim leków OTC i suplementów diety szeroko reklamowanych i masowo stosowanych w naszym kraju – podsumowuje.

Piśmiennictwo:

1. American College of Pediatricians. New Concerns about the Human Papillomavirus Vaccine, 2016 (www.acpeds.org)
2. Craciun C., Baban A. "Who will take the blame?": understanding the reasons why Romanian mothers decline HPV vaccination for their daughters. Vaccine, 2012; 30: 6789–93
3. Shelling A.N. Premature ovarian failure. Reproduction. 2010; 140: 633–41
29.04.2016
Zobacz także
  • Domknijmy lukę w szczepieniach
  • Dane o dzieciach bez szczepień mogą być drastycznie zaniżone
  • Szczepienia będą jednak finansowane z budżetu państwa
  • Szczepienia u dzieci - fakty i mity
  • Szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta