×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Co to jest przedwczesne dojrzewanie płciowe i jakie są jego przyczyny?

O przedwczesnym dojrzewaniu (PD) mówi się, jeżeli u dziewcząt jego objawy występują przed 8., a u chłopców przed 9. rokiem życia. Przyczyną może drobny guzek okolicy podwzgórza, które jest częścią mózgu odpowiedzialną za sygnał pobudzający przysadkę i gonady do wydzielania hormonów płciowych. Może to być choroba nadnerczy lub hormonalnie czynny guz. Bywa, że jest to jedynie łagodny objaw będący odmianą normy.

Jak często występuje przedwczesne dojrzewanie płciowe?

Objawy przedwczesnego dojrzewania występują znacznie częściej u dziewcząt, ale też częściej mają u nich łagodny charakter. U chłopców wystąpienie przedwczesnego dojrzewania budzi zawsze większy niepokój i wymaga baczniejszego zwrócenia uwagi na ewentualne zmiany guzowate.

Jak się objawia przedwczesne dojrzewanie płciowe?

U dziewcząt pierwszym sygnałem dojrzewania jest powiększenie się gruczołów piersiowych, które może początkowo dotyczyć tylko jednego z nich. U chłopców na wstępie dochodzi do powiększenia objętości jąder, ale uwagę rodziców zwraca głównie pojawiające się nieco później owłosienie na wzgórku łonowym lub pod pachami. U obu płci towarzyszy temu przyspieszenie wzrastania oraz zmiana zapachu potu, a nieraz także pojawienie się zmian łojotokowych na twarzy.

Nie zawsze jednak pojawienie się izolowanych cech dojrzewania u młodszych dzieci jest objawem patologicznym. Na szczęście wcale nierzadko występują tzw. łagodne warianty przedwczesnego dojrzewania, dotyczące zwłaszcza dziewczynek.

Przedwczesne powiększenie gruczołów piersiowych jest częstym objawem u noworodków obu płci. U dziewcząt czasem utrzymuje się aż do 2. roku życia. Jeżeli nie towarzyszy mu rozwój owłosienia płciowego i przyspieszenie tempa wzrastania, nie wymaga diagnostyki hormonalnej. Utrzymywanie się tego objawu powyżej 3.-4. roku życia lub pojawienie się powiększenia piersi przed 8. rokiem życia wymaga konsultacji endokrynologa dziecięcego. Przedwczesne pojawienie się owłosienia płciowego również występuje częściej u dziewcząt, szczególnie z małą urodzeniową masą ciała. Jeśli nie stwierdza się przyspieszenia tempa wzrastania, prawdopodobieństwo patologii jest bardzo małe.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Zgłosić się do lekarza rodzinnego lub pediatry. Jeżeli objawy wzbudzą jego zaniepokojenie, na pewno skieruje dziecko do poradni endokrynologicznej dla dzieci.

Jak lekarz stawia diagnozę?

U dziecka z objawami klinicznymi przedwczesnego dojrzewania należy określić jego zaawansowanie. W tym celu lekarz posługuje się tzw. skalą Tannera opisującą łącznie wszystkie cechy dojrzewania. U dziewcząt określa ona wielkość rozwoju piersi, owłosienia na wzgórku łonowym i pod pachami oraz ewentualne wystąpienie miesiączki. U chłopców poza owłosieniem płciowym istotne jest oznaczenie wielkości jąder i prącia. Bardzo ważna jest informacja o ewentualnym przyspieszeniu tempa wzrastania (tzw. skoku wzrostowym). Lekarz zleca też zdjęcie RTG dłoni i nadgarstka w celu określenia dojrzewania kośćca. Przyspieszenie tzw. wieku kostnego jest informacją, że choć dziecko w chwili rozpoznania jest relatywnie wysokie, to zbyt wcześnie przestanie rosnąć i będzie miało niski wzrost ostateczny.

Badania hormonalne obejmują oznaczenie w surowicy krwi stężenia gonadotropin (LH i FSH) i steroidów płciowych (estradiolu i testosteronu), co pozwala na wstępne ustalenie przyczyny przedwczesnego dojrzewania. Jeżeli objawy sugerują genetycznie uwarunkowane zaburzenie funkcji nadnerczy (owłosienie płciowe przy braku powiększenia jąder u chłopca lub gruczołów piersiowych u dziewcząt) konieczne jest oznaczenie 17-hydroksyprogesteronu, androstenedionu i testosteronu. Wykonuje się też oznaczenie hormonów nadnerczowych w dobowej zbiórce moczu.

Zwiększone stężenie gonadotropin (LH i FSH) wskazuje na podwzgórzową przyczynę dojrzewania. Dziecko wymaga wtedy wykonania badania przysadki i podwzgórza metodą rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia guzka tej okolicy.

U dziewczynek z nieprawidłowym stężeniem hormonów wskazane jest również wykonanie badania USG macicy i jajników.

Jakie są sposoby leczenia?

Dziecko z łagodnym powiększeniem gruczołów piersiowych wymaga jedynie okresowej (co 6 mies.) kontroli u endokrynologa dziecięcego z ewentualnym monitorowaniem dojrzewania kośćca. To samo dotyczy dziecka z izolowanym owłosieniem płciowym, u którego wykluczono patologiczną przyczynę.

Leczenie przedwczesnego dojrzewania pochodzenia podwzgórzowego, po wykluczeniu guzka tej okolicy, polega na podawaniu domięśniowym leku o przedłużonym działaniu, który wygasza wydzielanie gonadotropin. W Polsce podaje się tryptorelinęo przedłużonym uwalnianiu domięśniowo co 4 tygodnie. Terapia hamuje proces dojrzewania oraz zapobiega dalszej progresji dojrzewania kośćca. Powoduje to nie tylko ustąpienie objawów dojrzewania, ale wpływa korzystnie na wzrost ostateczny pacjenta. Leczenie prowadzi się nią na ogół do 10.–11. roku życia, po czym pacjenci rozpoczynają prawidłowe dojrzewanie.

Leczenie przedwczesnego dojrzewania pochodzenia nadnerczowego wymaga stałego podawania glikokortykosteroidów. Leczenie musi zlecić specjalista endokrynolog dziecięcy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Leczenie przedwczesnego dojrzewania pochodzenia podwzgórzowego kończy się z chwilą osiągnięcia przez dziecko wieku fizjologicznego dojrzewania. Choroba nadnerczy wymaga leczenia do końca życia. Zmiany guzowate gonad wymagają leczenia chirurgicznego. Małe guzki okolicy podwzgórza można jedynie monitorować poprzez powtarzane co 6–12 miesięcy badanie metodą rezonansu magnetycznego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Jeśli dziecko było leczone z powodu zmiany guzowatej, wymaga okresowej kontroli – USG lub rezonansu magnetycznego. Jeśli przyczyna była łagodna, po osiągnięciu prawidłowego wieku pokwitania dziecko nie wymaga dalszej kontroli. Choroba nadnerczy wymaga leczenia do końca życia. Pacjent musi pozostawać pod stałą kontrolą endokrynologa i sprawdzać stężenie hormonów we krwi co najmniej co 6 miesięcy.

Co robić, aby uniknąć choroby?

Zaburzeniom dojrzewania nie można zapobiec. Teoria o niekorzystnym wpływie karmienia niemowląt mięsem kurczaków na występowanie u dziewczynek powiększenia gruczołów piersiowych nie znalazła potwierdzenia.


23.11.2016
Zobacz także
  • Opóźnione dojrzewanie płciowe
  • Nadmierny wzrost dziecka
  • Rozwój fizyczny i prawidłowe dojrzewanie płciowe
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta