×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Wrodzona łamliwość kości


specjalista pediatrii, genetyki klinicznej
Klinika Pediatrii
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Co to jest wrodzona łamliwość kości i jakie są jej przyczyny?

Wrodzona łamliwość kości (łac. osteogenesis imperfecta) jest uwarunkowaną genetycznie chorobą tkanki łącznej, spowodowaną zaburzeniami w budowie kolagenu. Choroba ta objawia się zwiększoną kruchością i łamliwością kości. Istnieje wiele typów wrodzonej łamliwości kości, różniących się między sobą nasileniem objawów, przebiegiem i rokowaniem. Wrodzona łamliwość kości należy do grupy chorób jednogenowych (monogenowych), co oznacza, że jest spowodowana mutacją (uszkodzeniem) pojedynczego genu. Uszkodzeniu ulegają geny odpowiedzialne za prawidłową budowę I typu kolagenu.

Kolagen jest białkiem występującym w tkance łącznej organizmu, budowa kolagenu zależna jest od jego funkcji i miejsca występowania. W przypadku wrodzonej łamliwości kości dochodzi do zaburzenia syntezy łańcuchów αI typu kolagenu, co prowadzi do uszkodzenia struktury kości, ścięgien, skóry i twardówki.

Wrodzona łamliwość kości może być dziedziczona w sposób autosomalny dominujący lub autosomalny recesywny.

Większość pacjentów z wrodzoną łamliwością kości ma dominującą mutację w genie COL1A1 lub COL1A2 co oznacza, że do wystąpienia objawów choroby wystarczy obecność jednego uszkodzonego genu. Ciężkość objawów zależy od efektu mutacji. Mutacje prowadzące do zmniejszenia ilości prawidłowego kolagenu wiążą się z łagodniejszym typem choroby. Z kolei mutacje prowadzące do zaburzenia struktury kolagenu powodują znacznie cięższy przebieg choroby.

Niektóre typy wrodzonej łamliwości kości dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. Recesywny sposób dziedziczenia oznacza, że do wystąpienia choroby dochodzi w przypadku uszkodzenia dwóch kopii tego samego genu. Zwykle chory dziedziczy po jednym uszkodzonym genie od każdego z rodziców (zdrowych nosicieli). We wrodzonej łamliwości kości większość postaci recesywnych jest spowodowana mutacjami w genach „niekolagenowych” (kodujących inne białka uczestniczące w biosyntezie kolagenu).

Jak często występuje wrodzona łamliwość kości?

Częstość występowania wrodzonej łamliwości kości szacowana jest na 1/20 000 urodzeń.

Jak się objawia wrodzona łamliwość kości?

Objawy wrodzonej łamliwości kości zależą o typu choroby, mogą się również różnić w obrębie tej samej rodziny. Najbardziej charakterystyczne to:

  • kruchość, łamliwość kości, złamania przy drobnych urazach lub w spoczynku
  • niski wzrost
  • zmniejszenie masy kostnej, deformacje układu szkieletowego
  • zaburzenia rozwoju zębiny (łac. dentinogenesis imperfecta)
  • wiotkość stawów i więzadeł
  • skłonność do powstawania sińców, scieńczenie skóry
  • niedosłuch (rozpoczynający się w drugiej lub trzeciej dekadzie życia)
  • niebieskie twardówki.

Postać łagodna (wrodzona łamliwość kości typu I), najczęstsza, charakteryzuje się stosunkowo najmniejszą kruchością kości, nie powoduje znaczących zniekształceń, nie upośledza wzrostu. Zwykle, pierwsze złamania pojawiają się, gdy dziecko zaczyna chodzić. Najczęściej uszkodzeniom ulegają kości długie, żebra, a także małe kości dłoni i stóp. Po okresie dojrzewania częstość złamań ulega zmniejszeniu. U dorosłych obserwuje się wczesną i/lub nasiloną osteoporozę i niedosłuch.

Postaci umiarkowane i ciężkie (wrodzona łamliwość kości typu III–XV). Charakteryzują się umiarkowanie deformującym lub postępująco-deformującym przebiegiem choroby. Obserwuje się różne nasilenie złamań, w niektórych typach mogą się one pojawić już w okresie życia płodowego, powodując znaczną deformację kośćca. Deformacje szkieletu, zmniejszenie masy mięśniowej, zahamowanie wzrostu, bóle kostne, prowadzą do ograniczenia sprawności ruchowej pacjenta. Niektórzy chorzy muszą używać wózka lub innych urządzeń ułatwiających poruszanie. U części dzieci, wskutek uszkodzenia kosteczek słuchowych, stwierdza się niedosłuch.

U dorosłych z umiarkowaną postacią choroby niedosłuch i osteoporoza pojawiają się wcześniej niż w przebiegu choroby o postaci łagodnej. Ciąża, karmienie piersią, a później starzenie i zmniejszona aktywność fizyczna nasilają ubytek masy kostnej. Nadmierna ruchomość stawów nadgarstka, dłoni i stóp może powodować dolegliwości bólowe, nierzadko konieczna jest interwencja ortopedyczna.

Jak wspomniano, przebieg choroby w postaciach umiarkowanych i ciężkich może być bardzo zróżnicowany, ale z praktycznego punktu widzenia ważny jest korzystny efekt terapii bifosfonianami u tych pacjentów.

W najcięższych postaciach przebieg choroby może przypominać postać letalną (patrz dalej).

Postać letalna (śmiertelna) (typ II). Charakteryzuje się znacznym nasileniem złamań już w okresie płodowym. Bardzo często dochodzi do śmierci wewnątrzmacicznej. U żywo urodzonych dzieci stwierdza się liczne złamania, powodujące ciężką deformację. Dzieci te zwykle umierają we wczesnym okresie niemowlęcym.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów wrodzonej łamliwości kości?

W najcięższych postaciach objawy choroby pojawiają się już w okresie życia płodowego i zwykle umożliwiają rozpoznanie w okresie prenatalnym lub bezpośrednio po urodzeniu.

Z kolei w postaci łagodnej, z pojedynczymi złamaniami, bez deformacji i upośledzenia wzrostu choroba może długo pozostać nierozpoznana. Niewątpliwie, powtarzające się złamania, zwłaszcza przy łagodnych urazach, a także złamania przebiegające w sposób nietypowy („ta kość w tym miejscu nigdy się nie łamie”) wymagają poszerzonej diagnostyki.

Warto dodać, że czasami taka „nietypowość” urazów nasuwa podejrzenie zespołu dziecka maltretowanego, który występuje znacznie częściej niż wrodzona łamliwość kości.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie wrodzonej łamliwości kości?

Rozpoznanie wrodzonej łamliwości kości ustala się na podstawie obrazu klinicznego (złamania, deformacje kostne, wiotkość więzadeł, niebieskie twardówki, niedosłuch, zaburzenia uzębienia), badań dodatkowych i wywiadu rodzinnego.

Wykonuje się badania radiologiczne, ocenia się parametry gospodarki wapniowo-fosforanowej, można również wykonać biopsję skóry w celu oceny ilości i struktury kolagenu. Przeprowadza się także badanie gęstości kości i badania słuchu. Wiele z wymienionych badań wymaga powtarzania w celu monitorowania przebiegu choroby.

Badania molekularne (znalezienie mutacji) potwierdzają rozpoznanie, a w wątpliwych przypadkach ułatwiają ustalenie typu choroby i sposobu dziedziczenia. Możliwość wykrycia choroby badaniami genetycznymi pozwala na ewentualną diagnostykę prenatalną. Należy jednak podkreślić pewne ograniczenia związane z badaniami genetycznymi. Po pierwsze, są one dość trudno dostępne. Poza tym czasami nie udaje się uzyskać genetycznego potwierdzenia choroby, co nie wyklucza rozpoznania, a może jedynie świadczyć o innym, nieznanym podłożu molekularnym (innym genie, nowej mutacji).

Jakie są metody leczenia wrodzonej łamliwości kości?

Jak w przypadku większości chorób uwarunkowanych genetycznie nie ma możliwości leczenia przyczynowego ani całkowitego wyleczenia wrodzonej łamliwości kości.

Celem terapii pacjentów z wrodzoną łamliwością kości jest zmniejszenie liczby złamań, zapobieganie zniekształceniom kości długich, zapobieganie deformacji kręgosłupa, zminimalizowanie bólu i utrzymanie sprawności motorycznej.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się bisfosfoniany. Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom. Optymalna dawka, długość leczenia, droga podania, a także odległe skutki takiej terapii są wciąż przedmiotem badań. Decyzja o leczeniu i monitorowanie leczenia powinno się odbywać w specjalistycznych ośrodkach.

Leczenie wymaga wielospecjalistycznej opieki, powinno obejmować rehabilitację, a także leczenie ortopedyczne, które polega na stabilizacji kości, zaopatrywaniu złamań oraz unieruchamianiu opatrunkami gipsowymi. Ważne jest możliwie wczesne uruchamianie pacjenta i rehabilitacja ruchowa, która pozwala na wzmocnienie mięśni, tak by stabilizowały one i chroniły kości chorego. Ze względu na nieprawidłowości w uzębieniu, konieczna jest opieka stomatologiczna.

Bardzo istotne jest regularne monitorowanie słuchu u wszystkich pacjentów, a także ocena funkcji układu oddechowego. Deformacja klatki piersiowej i kręgosłupa może prowadzić do zmniejszenia pojemności oddechowej, stąd konieczność wykonywania badań czynnościowych (spirometrii). Niektórzy pacjenci (z III typem choroby) wymagają oceny układu sercowo-naczyniowego, a także opieki neurologicznej.

Jak w każdej chorobie przewlekłej, niezwykle ważne jest zapewnienie właściwego wsparcia psychologicznego zarówno pacjentom, jak i ich rodzinom.

Pewne nadzieje wiąże się obecnie z terapią eksperymentalną. Podejmowane są próby leczenia hormonem wzrostu czy przeszczepieniem szpiku. Prowadzone są badania na zwierzętach nad zastosowaniem terapii genowej. Metody te wymagają jednak jeszcze wielu badań nad bezpieczeństwem i skutecznością, zanim będą mogły znaleźć zastosowanie w leczeniu chorych z wrodzoną łamliwością kości.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie wrodzonej łamliwości kości?

Nie ma możliwości wyleczenia wrodzonej łamliwości kości. Celem leczenia powinna być poprawa jakości życia, utrzymanie sprawności i zapobieganie powikłaniom choroby, a także działaniom niepożądanym stosowanego leczenia.

Rokowanie zależy od typu choroby. Jest pomyślne w postaci łagodnej, w której nie dochodzi do zniekształceń czy upośledzenia wzrostu, a oczekiwana długość życia jest niezmieniona.

U osób z postacią umiarkowana czy ciężką ryzyko zgonu jest większe niż u osób w tym samym wieku należących do populacji ogólnej, zarówno w dzieciństwie, jak i u dorosłych. Jest to w dużym stopniu związane z unieruchomieniem i postępującą deformacją klatki piersiowej, ze względu na zwiększone ryzyko ciężkich zapaleń płuc i pogarszanie się funkcji oddechowej.

15.11.2016
Zobacz także
  • Na czym polegają choroby genetyczne?
  • Poradnictwo genetyczne
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta