Co to jest próchnica zębów i co ją powoduje?
Próchnica zębów mlecznych i stałych jest chorobą o wielu przyczynach związanych z czynnikami zewnętrznymi. Na rozwój próchnicy mają wpływ cztery współdziałające czynniki:
- podatność, czyli zła jakość i słabe uwapnienie tkanek zęba,
- płytka bakteryjna odkładająca się na zębach i zawierająca bakterie kwasotwórcze inicjujące rozwój próchnicy,
- substrat, czyli pożywka węglowodanowa (cukry) niezbędna dla bakterii do produkcji kwasów oraz
- czas z częstym spożywaniem sprzyjających próchnicy przekąsek i słodyczy.
Powyższe czynniki najpierw demineralizują, czyli odwapniają szkliwo zębów, a następnie odsłonięta zostaje znajdująca się pod szkliwem mniej uwapniona zębina i rozpoczyna się powstawanie „dziury”, czyli ubytku próchnicowego w zębie wskutek proteolitycznego bakteryjnego rozpadu zębiny.
Jak wygląda próchnica w zębie?
Początek próchnicy to kredowobiała matowa, tzw. plama próchnicowa widoczna na błyszczącej zdrowej powierzchni szkliwa zęba. Następnie plama próchnicowa robi się szorstka, ciemnieje, a cienka już odwapniona warstwa szkliwa załamuje się i tak powstaje w zębie ubytek próchnicowy, który wymaga opracowania wiertłem i wypełnienia, czyli założenia plomby. Plama próchnicowa, jako próchnica początkowa znajduje się tylko w szkliwie i dzięki temu jest odwracalna po wykonaniu zabiegu remineralizacji pastami i preparatami zawierającymi fluor. Płytki ubytek tylko w obrębie szkliwa to jest próchnica powierzchowna. Próchnica średnia jest ubytkiem obejmującym już szkliwo i zębinę, ale jeszcze daleko od miazgi, czyli nerwu zęba. Próchnica głęboka jest ubytkiem bolesnym przy badaniu i sięgającym bardzo blisko do nerwu zęba.
Jak przebiega próchnica w zębach mlecznych?
Przebieg próchnicy w zębach mlecznych jest bardzo szybki. Wcześnie w proces chorobowy, oprócz szkliwa i zębiny, zostaje wciągnięta miazga, czyli nerw zęba. W uzębieniu mlecznym charakterystyczna jest próchnica wczesnego okresu dzieciństwa, zwana także próchnica kwitnącą lub butelkową.
Kiedy występuje próchnica wczesna i dlaczego?
Występuje w niedługim czasie po wyrżnięciu zęba lub zębów mlecznych. Najpierw w siekaczach szczęki, a następnie w miarę wyrzynania atakuje następne grupy zębów mlecznych. Umiejscawia się na powierzchniach wargowych w okolicy szyjki zęba oraz na powierzchniach żujących zębów trzonowych, następnie obejmuje wszystkie powierzchnie zębów mlecznych, już obecnych w jamie ustnej małego dziecka. Przebieg próchnicy wczesnej jest bardzo szybki. W krótkim czasie zniszczeniu ulega cała powierzchnia korony zęba, dając najpierw powikłania bólowe, a potem obumarcie i zgorzel miazgi zęba. Postęp próchnicy wczesnej jest ostry, stały i niezahamowany, nawet mimo prowadzonego leczenia, któremu sprzyja słabe zmineralizowanie (uwapnienie) szkliwa zębów mlecznych. Do próchnicy wczesnej szczególnie predysponowane są dzieci wcześnie ząbkujące. Wpływ mają także czynniki ogólnoustrojowe, w tym patologiczny przebieg ciąży matki (zatrucia ciążowe, zagrażające poronienia), uporczywe i długotrwające wymioty, niewłaściwe odżywianie, choroby przebyte przez matkę, złe warunki socjoekonomiczne, stresy oraz wcześniactwo, pochodzenie z ciąży mnogiej, a także choroby przebyte przez dziecko w pierwszych miesiącach życia wraz z podawaniem antybiotyków. Miejscowymi czynnikami usposabiającymi do próchnicy wczesnej jest częste podawanie niemowlętom butelki i słodzonych smoczków w celu uspokojenia oraz nadmiernie słodzonych pokarmów.
Kiedy i dlaczego występuje próchnica butelkowa?
Występuje u około 15% niemowląt i małych dzieci do 3. roku życia z przedłużonym karmieniem smoczkiem i zasypianiem z butelką, nawet łącznie przez 8 godzin dziennie w celu uspokojenia dziecka. Podobnie próchnicotwórcze działanie mają kubeczki z ustnikiem lub butelka ze smoczkiem, z którą dzieci chodzą prawie przez cały dzień, najczęściej popijając słodkie płyny, słodzone mleko, soki owocowe lub napoje bogate w witaminę C. Uwaga! W nocy podczas snu wolniejsze jest wydzielanie śliny oraz mniejsze jej ochronne działanie neutralizujące kwasy, które niszczą szczególnie delikatne szkliwo przednich zębów mlecznych w szczęce. Ponadto w wywiadzie rodzinnym często okazuje się, że matka lub opiekunka mają aktywną i nieleczoną próchnicę własnych zębów, z której bakterie przez kontakt przenoszą do jamy ustnej małego dziecka, poprzez całowanie dziecka w usta, oblizywanie smoczka, łyżeczki lub ustnika kubeczka.
Jak często występuje próchnica w zębach mlecznych i stałych?
Bardzo duży odsetek dzieci w Polsce choruje na próchnicę zębów w uzębieniu mlecznym, mieszanym (zęby mleczne i stałe) i stałym. W wieku 3 lat u 64,30% dzieci stwierdza się próchnicę zębów mlecznych i średnio prawie 4 (3,64) zęby mleczne próchnicowe ze wszystkich 20 zębów mlecznych. W wieku 6 lat częstość występowania próchnicy wynosi 76,11% u dzieci z uzębieniem mieszanym (zęby mleczne i „szóstki” stałe), przy prawie pięciu (4,77) zębach mlecznych próchnicowych z 20 zębów mlecznych. W 7. roku życia 86,11% dzieci ma próchnicę, przy również około 5 (4,82) zębach mlecznych próchnicowych. W wieku 12 lat próchnica zębów stałych diagnozowana jest u 81,11% dzieci. W tym wieku z 28 zębów stałych ponad 3 (3,20) zęby stałe są próchnicowe. Młodzież 18-letnia w 93,89% ma próchnicę zębów stałych i średnio około 7 zębów (6,66) z próchnicą, spośród 32 zębów stałych w tym wieku.
Próchnica zębów mlecznych w pytaniach i odpowiedziach
Leczenie zębów mlecznych - czy to konieczne? »Dziecko boi się dentysty »
Ostatni posiłek przed snem - o jakiej porze go podać? »
Elektryczna szczoteczka do zębów dla dzieci »
Późne ząbkowanie »
Zwykła szczoteczka do zębów czy elektryczna? Którą wybrać? »