Przyczyna częstych infekcji gardła u dwulatka

Pytanie nadesłane do redakcji

Mój 22-miesięczny synek bardzo często choruje na zapalenie gardła. Zazwyczaj zaczyna się od kaszlu lub kataru albo bardzo wysokiej gorączki (ok. 39 stopni). Osłuchowo zawsze czysto, tylko czerwone gardło z wydzieliną. Dostaje lek przeciwwirusowy, po 3 dniach antybiotyk, bo jest gorzej. Zawsze podczas choroby ma dobry apetyt, ładnie się bawi. Nigdy nie miał wymazu z gardła. W tym roku bierze już 5. antybiotyk. Dzisiaj oglądałam program, w którym poruszano problem alergii pokarmowej. Dowiedziałam się, że częstym powodem nawracającego zapalenia gardła może być uczulenie na mleko. Synek w zasadzie od 6. miesiąca był karmiony mlekiem modyfikowanym i miał na buzi niewielkie zmiany skórne w postaci czerwonych kropeczek, ale były raczej niewidoczne. Nasz pediatra kazał się tym nie przejmować, gdy zapytałam, czy to może być alergia na mleko. Od jakichś 2 miesięcy pije mleko krowie 3,2% i się zastanawiam, czy te jego ciągle nawracające zapalenia, to może skutek alergii na mleko? Tym bardziej, że ostatnie trzy miesiące przyjmował szczepionkę na poprawienie odporności, a zaraz po jej zakończeniu znowu jest chory, w trakcje terapii też chorował.

Odpowiedziała

dr n. med. Grażyna Durska
Zakład Medycyny Rodzinnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Poradnia alergologiczna „Podgórna” w Szczecinie

Mleko modyfikowane, którym karmiła Pani synka również było mlekiem krowim. Modyfikacja polega na zmianie składu mleka w zakresie zawartości białka, tłuszczów oraz węglowodanów, tak aby mleko zaspokajało potrzeby rozwijającego się dziecka. Dodatkowo mieszanki modyfikowane wzbogacane są mikro- i makroelementami, nienasyconymi kwasami tłuszczowymi oraz witaminami.

Opisywane przez Panią objawy nie są charakterystyczne dla nadwrażliwości pokarmowej. W przypadku alergii na alergeny białka mleka krowiego występują następujące objawy ze strony:

• SKÓRY
  - mechanizm IgE-zależny: pokrzywka
  - mechanizm IgE-niezależny: zmiany o charakterze wyprysku atopowego (suchość, zaczerwienienie, grudki z towarzyszącym świądem, o przebiegu przewlekłym i nawrotowym z typową lokalizacją zależną od wieku chorego (u dzieci najczęściej zmiany występują na policzkach, za małżowinami usznymi, w zgięciach łokciowych, kolanowych, w okolicach nadgarstków, stawów skokowych).
• PRZEWODU POKARMOWEGO
  zmieniona konsystencja stolca, bóle brzucha, niepokój, mniejszy przyrost masy ciała
• UKŁADU ODDECHOWEGO
  Obrzęk błony śluzowej nosa („sapka”), salwy kichania, świąd nosa, nawracające zapalenia krtani bez towarzyszących objawów infekcji. Zapalenia oskrzeli z obturacją (skurczem) manifestujące się świszczącym oddechem, napadowym suchym kaszlem. Objawy te nasilają się zwłaszcza po wysiłku, pod wpływem emocji, niskich temperatur, w środku nocy lub nad ranem.
• UKŁADU KRĄŻENIA
  Spadek ciśnienia krwi, zatrzymanie akcji serca – na szczęście objawy o tak dużym nasileniu zdarzają się bardzo rzadko.
• ZMIANY ZACHOWANIA
  Według niektórych autorów zmiany zachowania, takie jak: zaburzenia koncentracji, nadpobudliwość, zaburzenia snu również mogą być wywołane nadwrażliwością pokarmową.

Napisała Pani, że w czasie przebytych chorób „dziecko czuło się dobrze, miało prawidłowy apetyt, ładnie się bawiło, a z niepokojących objawów chorobowych występowały: katar, kaszel, okresowo gorączka”. Objawy te są typowe dla infekcji o etiologii wirusowej. W takiej sytuacji zaleca się wyłącznie leczenie objawowe polegające na obniżaniu temperatury (jeżeli przekracza 38,5°C), częstym podawaniu płynów, nawilżaniu i oczyszczaniu nosa, ewentualnym krótkotrwałym podawaniu miejscowych leków zmniejszających obrzęk nosa.

Przy nasilonym katarze, kaszlu dobre efekty terapeutyczne przynoszą inhalacje z soli fizjologicznej lub 3%-5% roztworu chlorku sodu. Infekcje wirusowe trwają zwykle kilka dni, po tym czasie ulegają samoograniczeniu (zgodnie z powiedzeniem że „katar nieleczony trwa 7 dni, leczony tydzień”, u małych dzieci zwykle jest to okres nieco dłuższy).

W sporadycznych przypadkach infekcja wirusowa poprzedza infekcję o etiologii bakteryjnej o dużo cięższym przebiegu z pogorszeniem stanu ogólnego, spadkiem łaknienia, wzrostem temperatury ciała. Infekcje wywołane przez bakterie zazwyczaj wymagają antybiotykoterapii.

Reasumując, należałoby się zastanowić, czy włączanie antybiotykoterapii u Pani dziecka rzeczywiście było zasadne? Czy nie należało przedłużyć leczenia objawowego i uzbroić się w cierpliwość?
Czy istnieją obiektywne przyczyny częstych infekcji u Pani dziecka? (4-5 infekcji wirusowych w ciągu roku to norma w tym wieku)
Czy synek uczęszcza do żłobka albo ma kontakt z dziećmi uczęszczającymi do żłobka, przedszkola lub szkoły? (w takich sytuacjach maluchy chorują znacznie częściej - zwykle około 10-12 razy w roku)
Czy ktoś z domowników pali papierosy? (narażenie na szkodliwe działanie dymu tytoniowego zwiększa ryzyko infekcji u dzieci)
Czy dziecko miało wykonane szczepienia „obowiązkowe” i zalecane (zwłaszcza przeciwko pneumokokom)?
Czy otrzymuje witaminę D₃?
Czy dziecko nie jest „przegrzewane”?
Czy wychodzi na spacery?
Przebieg chorób pozwala na wykluczenie zaburzeń odporności.

Zastanawia się Pani, czy należy wykonać wymaz z gardła i nosa? Przy takim przebiegu infekcji nie ma bezwzględnych wskazań do badania.

U dzieci do 5. roku życia błony śluzowe nosa i gardła często są skolonizowane przez bakterie z gatunku:

• Haemophillus influenzae (stwierdzane u 30%-80% dzieci)
• Moraxella catarhalis (u 75% dzieci)
• Streptococcus pneumoniae (u 20%-60% dzieci)
• Staphylococcus aureus (wykazywany często w wymazach z nosa).