Ssanie palca a wada zgryzu

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy ssanie palca może być przyczyną wady zgryzu?

Odpowiedziała

lek. stom. Wioletta Bereziewicz
Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych IZP CMUJ w Krakowie
Zakład Stomatologii Zintegrowanej IS CMUJ w Krakowie
Europejskie Centrum Profilaktyki w Krakowie

Ssanie jest prawidłowym fizjologicznym odruchem od okresu niemowlęctwa do 2.-3. roku życia, potem zwykle zanika.¹ Ale jeśli odruch przejdzie w nawyk i nadal będzie kontynuowany po wyrżnięciu się zębów stałych siecznych, to wtedy należy go traktować jako potencjalny czynnik sprawczy zaburzeń zgryzowych w przednim odcinku uzębienia.¹ U starszych dzieci, które ssą palec, rozpoznaje się tzw. digitomanię, która jest szkodliwym przyzwyczajeniem w dzieciństwie, często wiąże się z niskim statusem społecznym lub jest uwarunkowana przez czynniki psychologiczne. Jeśli nie jest możliwe wyeliminowanie nawyku ssania palca poprzez jego kontrolę, pomocna może być rozmowa z psychologiem.^1,2 W trakcie ssania palca poprzez nieodpowiednią pracę mięśni wchodzą w grę mechanizmy zniekształcające szczękę i żuchwę oraz łuki zębowe.² Palec włożony do ust wyzwala odruch ssania i sam przez się działa drogą ucisku na określoną okolicę szczęk i łuków zębowych.²

W efekcie ssania palca dochodzi do następujących zaburzeń zgryzowych:

• wysunięcia do przodu zębów przednich w szczęce, czyli do tzw. protruzji zębów siecznych,
• przesunięcia lub braku przesunięcia dojęzykowego dolnych zębów siecznych,
• zgryzu krzyżowego bocznego w wyniku zwężenia szczęk wywołanego nadaktywnością mięśni policzkowych,
• zgryzu otwartego przedniego, utrwalanego poprzez wtłaczanie języka między łuki zębowe.¹

Ryc. Zgryz otwarty przedni (oprac. i fot. W. Bereziewicz)

Zgryz otwarty częściowy przedni to taki, który ogranicza się do przedniego odcinka uzębienia (ryc.).³ Źródłem powstania tej wady jest wydłużony czas ssania kciuka.³ Poprawę można uzyskać, eliminując ten nawyk.³

Kontrola nawyku ssania palca jest możliwa poprzez:

1. środki chemiczne – pikantne, gorzkie i niesmaczne substancje np. pieprz, chinina, którymi smarowany jest kciuk lub inne palce dziecka. Metody te są skuteczne tylko w momencie, gdy nawyk ten nie jest jeszcze utrwalony.¹
2. środki mechaniczne – oklejenie kciuka, palców plastrem lub bandażem, zastosowanie aparatu Hawleya z zaporą dla języka. Metody te mają za zadanie przypominać dziecku o szkodliwym nawyku.^1,2

Warto podkreślić, że nawyk ssania często jest nawykiem podświadomym. Chociaż dziecko stara się go zaniechać, to jednak nie potrafi, gdyż nie kontroluje, w którym momencie zaczyna ssać.¹ Dlatego ważne jest, by wesprzeć dziecko psychicznie podczas podjęcia prób wyeliminowania nawyku ssania palca.