Co to jest pletyzmografia?
Pletyzmografia (określana też jako bodypletyzmografia, od ang. body pletysmography) to badanie czynności płuc, które pozwala na ocenę całkowitej ilości powietrza zawartej w płucach (total lung capacity – TLC).
Po najgłębszym wydechu w płucach pozostaje pewna ilość powietrza, której nie można wydmuchać. Jest to tzw. objętość zalegająca (residual volume – RV), której nie można zmierzyć za pomocą spirometrii.
Ponadto dzięki pletyzmografii można ocenić opór, jaki drogi oddechowe stawiają przepływającemu przez nie powietrzu, co w sposób pośredni umożliwia ocenę stopnia obturacji (zwężenia) oskrzeli.
Jakie się przygotować do pletyzmografii i jakie są do niej przeciwwskazania?
Przeciwwskazania i przygotowanie są takie same jak w przypadku spirometrii. Pacjent cierpiący na klaustrofobię powinien poinformować o tym lekarza przed badaniem.
Jaki jest przebieg pletyzmografii?
Na czas pletyzmografii (samo badanie trwa tylko kilka minut) pacjent zostaje zamknięty w szczelnej szklanej kabinie i oddycha przez ustnik aparatu. Na nos zakłada się klips, delikatnie zaciskający nozdrza. Podczas badania pacjenta początkowo prosi się o spokojne oddychanie. W pewnym momencie na początku wdechu aparat zablokuje na krótko przepływ powietrza. Trwa to bardzo krótko (ułamek sekundy), a w tym momencie następuje pomiar ciśnienia. W celu pełnej oceny czynności płuc wykonuje się dodatkowo badanie spirometryczne.
Najważniejsze wskazania do pletyzmografii
Najważniejsze wskazania do pletyzmografii to ocena objętości płuc w celu potwierdzenia restrykcji, czyli zmniejszenia całkowitej pojemności płuc (restrykcję stwierdza się w przebiegu większości chorób śródmiąższowych). U chorych na POChP ocena taka może być wskazana, gdy wynik spirometrii wskazuje na możliwość współistnienia zmian restrykcyjnych. Ponadto pletyzmografię wykonuje się w celu oceny oporu dróg oddechowych u osób, które nie są w stanie prawidłowo wykonać manewru forsownego wdechu.
Dla dociekliwych, czyli na czym polega pletyzmografia i jakie są jej wyniki
Ocena objętości płuc
Kabina pletyzmograficzna jest szczelnie zamknięta. Znana jest jej dokładna objętość. Podczas badania aparat rejestruje zmiany ciśnienia w kabinie. W momencie zamknięcia zastawki podczas początku wdechu badany „kontynuuje wdech” mimo braku przepływu powietrza. Klatka piersiowa badanego zwiększa objętość, co powoduje obniżenie ciśnienia w drogach oddechowych (mierzonego na poziomie zastawki zamykającej dopływ powietrza). Zwiększenie objętości klatki piersiowej badanego zwiększa ciśnienie w kabinie pletyzmografu. Na podstawie prawa Boyle’a i Mariotte’a oraz prawa Poissona ze zmian ciśnienia w kabinie oraz drogach oddechowych, a także znanej objętości kabiny można wyliczyć objętość gazu w klatce piersiowej badanego. Najważniejsze wyniki to TLC (total lung capacity; całkowita pojemność płuc, czyli ilość powietrza w płucach), RV (residual volume; objętość zalegająca, czyli ilość powietrza, która zostaje w płucach po wykonaniu możliwie najgłębszego wydechu), a także ich stosunek, czyli RV/TLC.
- TLC – służy do oceny obecności i nasilenia zmian restrykcyjnych, czyli polegających na zmniejszeniu objętości płuc. Na podstawie spirometrii można powziąć podejrzenie restrykcji, jej potwierdzenie wymaga jednak wykonania pletyzmografii.
- RV – ilość powietrza, które znajduje się w płucach po wykonaniu najgłębszego wydechu. U chorych na POChP z cechami „pułapki powietrznej” jest ona zwiększona, a u chorych z restrykcją zmniejszona.
- RV/TLC – wskaźnik rozdęcia płuc, który precyzyjniej niż sama RV pozwala ocenić, czy płuca są nadmiernie upowietrznione i w jakim stopniu.
Pomiar oporów dróg oddechowych
Zwiększony opór dróg oddechowych świadczy o ich obturacji, czyli upośledzeniu ich drożności. W badaniu pletyzmograficznym opór dróg oddechowych oblicza się na podstawie zmian ciśnienia w drogach oddechowych powodujących przepływ powietrza oraz wielkości tego przepływu. Przepływ powietrza jest odczytywany bezpośrednio za pomocą przepływomierza, natomiast ciśnienie jest wyliczane pośrednio na podstawie zmian ciśnienia w kabinie pletyzmograficznej podczas oddychania.
U chorych na POChP opór dróg oddechowych jest zwykle zwiększony. Za pomocą tej metody można również ocenić odwracalność obturacji, czyli zmniejszenie oporu dróg oddechowych po podaniu leku rozkurczającego oskrzela.