Osteoporoza to choroba kości, charakteryzująca się zmniejszoną gęstością mineralną kości oraz pogorszoną jakością ich budowy. Zmiany te zwiększają podatność kości na złamania, które mogą występować nawet przy mało nasilonych urazach.
Przyczyny osteoporozy u chorych na POChP
Osteoporoza u chorych na POChP ma dwie przyczyny:
- osteoporoza pierwotna – dotykająca mężczyzn w podeszłym wieku i kobiety po menopauzie. Duża część chorych na POChP to osoby starsze. Dodatkowo większość chorych to byli lub nawet aktualni palacze tytoniu, a nałóg ten wśród innych zgubnych skutków ma również szkodliwy wpływ na kości. Wśród czynników zwiększających ryzyko osteoporozy wymienia się też niewłaściwą dietę, szczególnie w okresie wzrastania (niedobór wapna i witaminy D, niedobór białka), alkoholizm, picie dużej ilości kawy, siedzący tryb życia i brak ruchu
- osteoporoza wtórna, spowodowana przewlekłą chorobą jaka jest POChP lub działaniem leków (w POChP najczęściej są to kortykosteroidy doustne, których chorzy na POChP nie powinni stosować przewlekle). Ryzyko osteoporozy wtórnej zwiększa także cukrzyca, nadczynność tarczycy i wiele innych chorób endokrynologicznych (np. nadczynność przytarczyc, niewydolność gonad, hiperprolaktynemia i inne).
Objawy osteoporozy
Osteoporoza nie powoduje żadnych objawów, a klinicznie ujawnia się zwykle wtedy, gdy dochodzi do złamań kości. Jak wspomniano wyżej, występują one nawet przy śladowych urazach, i u chorych na osteoporozę dotyczą najczęściej szyjki kości udowej, kości reki (przedramienia) oraz kręgów. Wystąpienie złamania w jednym w tych miejsc, spowodowanego jedynie niewielkim urazem, jest jednoznaczne z rozpoznaniem osteoporozy. W pozostałych przypadkach do rozpoznania potrzebne jest wykonanie densytometrii, czyli badania pozwalającego na określenie tzw. gęstości mineralnej kości (zob. zdjęcie).
Aparat do badania densynometrycznego
Wydruk badania densytometrycznego
A - obraz badanej okolicy, B - wyniki pomiaru, C - porównanie wyników z normami
Źródło: Choroby wewnętrzne, red. A. Szczeklik, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006
Densytometria
Badanie jest bezbolesne i trwa bardzo krótko. Jest wykonywane za pomocą specjalnego rodzaju aparatu rentgenowskiego. Dawka promieniowania jonizującego pochłaniania w czasie badania jest bardzo mała (<1/30 dawki pochłanianiej podczas wykonywania zdjęcia kardiologicznego), dlatego badanie jest bezpieczne i można je powtarzać w razie potrzeby.
Aparat emituje wiązkę promieniowania w różnym stopniu pochłanianą przez kość i w mniejszym stopniu przez otaczające ją tkanki. Na podstawie stopnia pochłaniania wiązek promieniowania, którymi „prześwietlana” jest badana kość aparat wylicza gęstość kości. Wynik może być podawany na kilka sposobów, z których najczęściej stosowany jest tzw. wskaźnik T (T-score). Wartość prawidłowa wynosi od -1 do +1. Wynik pomiędzy -2,5 a -1 pozwala na rozpoznanie osteopenii (zmniejszona gęstość kości), a poniżej -2,5 świadczy o osteoporozie. Wynik densytometrii jest często przedstawiany również w postaci wykresu (zob. zdjęcie).
Leczenie osteoporozy
Zapobieganie upadkom poprzez:
- rehabilitację ruchową (jest wskazana u wszystkich chorych z istotną klinicznie POChP). Właściwie dobrane ćwiczenia mają również korzystny wpływ na samą POChP. Ćwiczenia należy rozpocząć pod okiem rehabilitanta. W Polsce zwykle chory jest kierowany na cykl rehabilitacji (składający się najczęściej w kilkunastu spotkań), a po jego zakończeniu większość pacjentów zaprzestaje ćwiczeń. Tymczasem bardzo ważne jest kontynuowanie regularnych ćwiczeń według zaleceń lekarza i rehabilitanta. Podstawą rehabilitacji są ćwiczenia mięśni kończyn dolnych, które mają podstawowy charakter dla zachowania sprawności pacjenta
- dostosowanie urządzenia mieszkania/domu - bezpieczne schody wejściowe, właściwe poręcze, unikanie śliskiego pokrycia podłóg, stosowanie w razie potrzeby chodzików
- noszenie właściwego obuwia/pantofli
- skuteczną korektę niedowidzenia
- leczenie farmakologiczne - powinno być stosowane zawsze po konsultacji z lekarzem i wykonaniu odpowiednich badań (najczęściej densytometrii); lekarz pomaga również wybrać odpowiednie leczenie dla danego pacjenta
- suplementacja wapnia (w dawce 0,5—1 g wapnia dziennie) i witaminy D (cholekalcyferol, alfakalcyferol)
- bisfosfoniany (leki pierwszego wyboru, przyjmowane zwykle 1 x na tydzień, w jednej porannej dawce, na czczo, po połknięciu tabletki przez 30 minut nie powinno się kłaść do łóżka)
- teraparatyd (dostępny w postaci zastrzyków podskórnych)
- kalcytonina (stosowana najczęściej donosowo, zwykle u chorych ze stwierdzonymi świeżymi złamaniami kości, ponieważ ma u tych chorych działanie przeciwbólowe).
