×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Otępienie naczyniopochodne

lek. Krzysztof Banaszkiewicz
NZOZ Centrum Dobrej Terapii MindArt

Co to jest otępienie naczyniopochodne i jakie są przyczyny?

Otępienie (niekiedy określane jako demencja, od łacińskiej nazwy dementia) będące skutkiem naczyniopochodnego uszkodzenia mózgu, obejmuje niejednorodną grupę chorób. Wśród nich wyróżnia się otępienie naczyniopochodne, otępienie wielozawałowe, otępienie poudarowe. Różnice między tymi chorobami wynikają z odmiennych mechanizmów prowadzących do powstania zaburzeń poznawczych oraz nieco innych objawów samego otępienia. Niezależnie od przyczyny, otępienie definiowane jest jako zaburzenie wyższych czynności umysłowych powodujące zauważalną niesprawność w codziennej aktywności lub w pracy.

mózg
Fot. pixabay.com

Przyczyną otępienia może być uszkodzenie tzw. strategicznych okolic kory mózgu lub połączeń między nimi. To, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania, chociaż samo w sobie nie jest przyczyną otępienia, nazywa się czynnikiem ryzyka. Czynniki ryzyka otępienia naczyniopochodnego to:

Jak często występuje otępienie naczyniopochodne?

Częstość występowania otępienia po udarze mózgu (otępienia poudarowego) wynosi ok. 20% w ciągu pierwszych 3 miesięcy po udarze i zwiększa się w miarę upływu czasu.

Jak się objawia otępienie naczyniopochodne?

W związku z tym, że otępienie naczyniopochodne jest skutkiem niedokrwienia mózgu, objawy choroby mogą być różne, zależnie od obszaru mózgu uszkodzonego przez udar. Objawy mogą narastać skokowo, co odzwierciedla występowanie kolejnych epizodów niedokrwienia. Postęp choroby może także przypominać chorobę Alzheimera, tzn. objawy mogą się nasilać powoli, jako skutek przewlekłego niedokrwienia podkorowych obszarów mózgu.

Jeżeli skutkiem udaru jest uszkodzenie tzw. miejsc strategicznych, czyli okolic mózgu pełniących kluczowe funkcje w prawidłowym funkcjonowaniu pamięci, to objawem mogą być właśnie zaburzenia pamięci. W przypadku uszkodzenia obszarów podkorowych mózgu dominującym objawem otępienia są tzw. zaburzenia funkcji wykonawczych. Zaburzenia te polegają na trudności w wykonywaniu złożonej aktywności (zachowań lub zadań) wymagających opracowania planu działania. Przykładem tego rodzaju zaburzeń może być umiejętność przygotowania posiłku lub wykonywania czynności związanych z uprawianiem hobby lub pracą zarobkową. Mogą to być pozornie proste zadania, które przed zachorowaniem na udar mózgu realizowane były niemal automatycznie, a na skutek otępienia stały się problematyczne.

Skutkiem otępienia naczyniopochodnego są także zmiany osobowości, takie jak agresja, drażliwość lub apatia, brak zainteresowań i wycofanie z życia.

Co robić w razie wystąpienia objawów otępienia naczyniopochodnego?

Zaburzenia poznawcze u osób po udarze mózgu mogą stopniowo narastać po wystąpieniu epizodu niedokrwienia. Możliwy jest także przebieg choroby, w którym pogorszenie funkcjonowania będzie miało charakter nagły, skokowy. Osoby z podejrzeniem otępienia naczyniopochodnego powinny być zbadane przez neurologa, który następnie – w zależności od sytuacji – planuje dalsze badania i konsultacje specjalistyczne.

Jak lekarz stawia diagnozę otępienia naczyniopochodnego?

Rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego ustala się, gdy istnieje możliwość stwierdzenia związku między chorobą naczyniową mózgu a wystąpieniem zaburzeń poznawczych. By stwierdzić otępienie niezbędne jest badanie neuropsychologiczne. Niekiedy koniecznie jest wykonanie badań obrazowych mózgu, tj. rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej. Rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego wymaga także wykluczenia innych, potencjalnie uleczalnych przyczyn zaburzeń poznawczych (takich jak guz mózgu, zmiany pourazowe, wodogłowie i inne).

Jakie są sposoby leczenia otępienia naczyniopochodnego?

W zależności od celu stosowania, leki używane w terapii otępienia naczyniopochodnego można podzielić na grupę mającą na celu profilaktykę otępienia u osób po udarze mózgu (podawane, gdy leczenie ma służyć zmniejszeniu prawdopodobieństwa wystąpienia otępienia) oraz leczenie objawowe zaburzeń funkcji poznawczych.

Profilaktyka otępienia

Uważa się, że leczenie chorób będących czynnikami ryzyka udaru mózgu, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemia lub migotanie przedsionków, zmniejsza ryzyko wystąpienia otępienia po udarze. Obecność powyższych chorób prowadzi do postępującego i stopniowego uszkadzania naczyń mózgowych i upośledzenia zaopatrzenia komórek układu nerwowego w tlen oraz substancje odżywcze. Spośród wymienionych czynników największe znaczenie dla profilaktyki otępienia ma nadciśnienie tętnicze. Wyniki badań naukowych wykazują, że właściwe leczenie nadciśnienia tętniczego po udarze mózgu zmniejsza ryzyko wystąpienia otępienia.

W wielu przypadkach udar mózgu jest konsekwencją nakładających się kilku patologicznych procesów chorobowych i nie udaje się znaleźć bezpośredniej przyczyny niedokrwienia. Niekiedy jednak możliwe jest ustalenie choroby będącej sprawcą udaru (np. migotanie przedsionków lub miażdżyca tętnic szyjnych). Wówczas leczenie tych ostatnich zmniejsza ryzyko kolejnego udaru, ale także zmniejsza ryzyko narastania zaburzeń funkcji poznawczych.

Leczenie objawowe zaburzeń funkcji poznawczych

Pewne przesłanki wskazują, że w przypadku otępienia naczyniopochodnego, podobnie jak w chorobie Alzheimera, występuje niedobór acetylocholiny w mózgu i jest on związany z rozwojem zaburzeń poznawczych. Stosowanie leków z grupy inhibitorów cholinoesterazy (donepezil, rywastygmina, galantamina) może zmniejszyć ten niedobór, jednak wyniki badań prowadzonych na dużych grupach chorych nie są jednoznaczne. Podobnie jest z memantyną, w przypadku której również istnieją dane, że powoduje zmniejszenie zaburzeń poznawczych z otępieniem naczyniopochodnym. W związku z brakiem ostatecznych dowodów na skuteczność, żaden powyższy lek nie został zarejestrowany w Polsce do leczenia otępienia naczyniopochodnego.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie otępienia naczyniopochodnego?

Otępienie naczyniopochodne jest chorobą wynikającą z trwałego uszkodzenia mózgu. Z reguły jest ono procesem postępującym, a terapia umożliwia łagodzenie niektórych objawów oraz wpływa na spowolnienie postępu choroby, przez leczenie chorób będących przyczyną niedokrwienia. Żadna znana metoda nie daje możliwości wyleczenia.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na otępienie naczyniopochodne?

Otępienie naczyniopochodne jest skutkiem udaru mózgu, dlatego unikanie wystąpienia lub odpowiednie leczenie czynników ryzyka udaru zmniejsza prawdopodobieństwo rozwoju otępienia naczyniopochodnego. Chorobami, które są czynnikami ryzyka udaru mózgu, są nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemia, migotanie przedsionków. Ich skuteczne leczenie to ryzyko ogranicza. Wśród innych czynników, na które możemy mieć wpływ, należy wymienić palenie papierosów, małą aktywność fizyczną, nadużywanie alkoholu, otyłość oraz nieprawidłowe nawyki żywieniowe (dieta z dużą zawartością nasyconych tłuszczów i małą ilością świeżych warzyw). Traktowanie powyższych czynników ryzyka wybiórczo z pewnością będzie miało niewielki wpływ na możliwość uniknięcia zachorowania na otępienie naczyniopochodne, dlatego dopiero kompleksowe podejście może przynieść wymierny efekt.

20.01.2016
Zobacz także
  • Udar mózgu
  • Choroba Alzheimera
  • Depresja
Wybrane treści dla Ciebie
  • Otępienie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta