Pytanie nadesłane do redakcji
Moja mama od 30 lat choruje na rozstrzenie oskrzeli. Ostatnio w posiewie plwociny wykryto bakterię Pseudomonas aeruginosa – wzrost obfity. Stwierdzono tę bakterię 2 lata temu, ale udało się ją wyleczyć – posiew był jałowy, następne powtarzane cyklicznie również.
Czy obfity wzrost bakterii Pseudomonas aeruginosa w plwocinie u pacjenta z rozstrzenią jest wskazaniem do antybiotykoterapii zgodnie z antybiogramem, czy zakłada się, że ta bakteria sobie tam bytuje i jej się nie leczy? Czy jest możliwe wyleczenie tej bakterii, czy jest to tylko zaleczenie?
Odpowiedziała
lek. med. Iwona Witkiewicz
specjalista chorób płuc
Ordynator Oddziału Chorób Płuc i Gruźlicy Specjalistycznego Szpitala im. Prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób płuc i gruźlicy województwa zachodniopomorskiego
Rozstrzenie oskrzeli to trwałe rozszerzenia dróg oddechowych z utratą elementów sprężystych. Leczenie tej choroby powinno być ukierunkowane na poprawę oczyszczania oskrzeli z zalegającego śluzu (drenaż ułożeniowy, leki mukolity czne, rehabilitacja oddechowa) oraz na szybkim i skutecznym leczeniu zaostrzeń bakteryjnych.
Fot. Pseudomonas aeruginosa Źródło: PHIL.CDC.GOV
Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) wykryta w plwocinie u Pani mamy może zarówno kolonizować (czyli bytować w wydzielinie bez powodowania istotnych objawów klinicznych) drogi oddechowe, jak i powodować klinicznie zaostrzenie choroby. Wskazania, decydujące o podjęciu decyzji o leczeniu to:
- kliniczne objawy zaostrzenia choroby (nasilenie kaszlu, duszność, gorączka)
- znaczne zwiększenie ilości lub zmiana zabarwienia plwociny
- objawy ogólne (chudnięcie, zmęczenie, senność)
- pogorszenie tolerancji wysiłku
- stwierdzenie nowych zmian radiologicznych
- pogorszenie wartości spirometrycznych
- wzrost laboratoryjnych parametrów zapalenia (OB, CRP, leukocytoza)
Wobec stwierdzenia powyższych objawów należy bezzwłocznie wdrożyć antybiotykoterapię zgodnie z antybiogramem.
Jeżeli u mamy nie stwierdzono ww. objawów, należy się bliżej przyjrzeć antybiogramowi, czyli wrażliwości bakterii na leki. Jeżeli szczep wyhodowany u mamy jest wrażliwy na liczne antybiotyki, a zwłaszcza na antybiotyki o niezbyt szerokim spektrum i obarczone małą liczbą działań niepożądanych, to również, biorąc pod uwagę obfity wzrost bakterii, należałoby rozpocząć terapię.
Jednak, gdy u chorej nie występują objawy (i tylko w takiej), a antybiogram wskazuje na jeden lub najwyżej dwa antybiotyki o bardzo szerokim spektrum, to należy rozważyć leczenie bez antybiotyku (intensywne inhalacje, intensywny drenaż ułożeniowy, duża ilość mukolityków ), czyli, wychodząc z założenia, że jest to jedynie kolonizacja, podjąć próbę usunięcia pałeczek ropy błękitnej w sposób mechaniczny.
Takie postępowanie pozwoli:
- uniknąć wytworzenia lekooporności bakterii na nieliczne pozostałe antybiotyki, gdyby stan chorej nagle się pogorszył, co byłoby wyrazem zakażenia pałeczka, a nie tylko kolonizacji
- uchroni chorą przed działaniami niepożądanymi antybiotyku
- pozwoli uniknąć inwazji grzybów i innych bakterii pojawiających się w momentach intensywnej antybiotykoterapii
Oczywiście, jak pisałam wcześniej, na takie postępowanie można sobie pozwolić przy braku klinicznych wykładników choroby, biorąc pod uwagę, że jest to bakteria oportunistyczna, czyli atakująca głównie organizmy o osłabionej lub zniesionej odporności.
Pseudomonas aeruginosa jest pałeczką Gram (-) cechującą się szybkim powstawaniem oporności na kolejne typy antybiotyków, stąd też czasami eradykacja jej jest bardzo trudna. Czasem pomaga w tym niezbyt popularna, a dostępna na polskim rynku, szczepionka anty-pseudomonasowa (Pseudovac) stosowana zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu zakażeń pałeczką ropy błękitnej.
Piśmiennictwo:
Kroczyńska Bednarek J.: Rozstrzenia oskrzeli. [w] Antczak A. (red.): Pneumonologia, cz. II. Medical Tribune Polska 2011Chazan R.: Zakażenia układu oddechowego. α-medica Press, Warszawa 1998
Zakażenia układu oddechowego. Wytyczne rozpoznawania i leczenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc. α-medica Press Warszawa 2010