×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaburzenia oddychania. Ile razy na minutę oddycha zdrowy człowiek? Czym są oddech Biota i oddech Cheyne’a i Stokesa?


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

U zdrowej osoby liczba oddechów w spoczynku wynosi 12–15 na minutę. Zaburzenia oddychania to nieprawidłowa częstość oddechów (zwolniony lub przyspieszony oddech), nieprawidłowa ilość nabieranego powietrza, nieregularne oddychanie, nieprawidłowa praca klatki piersiowej podczas oddychania, zmiany toru oddechowego. Przyspieszony oddech może być skutkiem wielu różnych chorób, ale także występować u osób zdrowych w związku z wysiłkiem fizycznym, emocjami, ostrym bólem lub gorączką.

Co to są zaburzenia oddychania i jaki jest mechanizm ich powstawania?

U zdrowego człowieka częstość oddechów w spoczynku wynosi 12–15 oddechów na minutę. Wydech w warunkach prawidłowych jest nieznacznie dłuższy od wdechu. Tor oddychania to sposób oddychania określony na podstawie pracy mięśni, które mają dominujący wpływ na wdech. Tor oddychania jest zależny od płci oraz stanu zdrowia. U kobiet dominuje tor piersiowy, tzn. oparty głównie na mięśniach międzyżebrowych zewnętrznych, a u mężczyzn brzuszny, tzn. głównie oparty na przeponie.

Zaburzenia oddychania mogą dotyczyć częstości oddychania (oddech przyspieszony, oddech zwolniony), ilości nabieranego powietrza (spłycenie i pogłębienie oddechu), zaburzeń regularności oddechu, zaburzeń ruchów klatki piersiowej (oddychanie jednostronne) i zmiany toru oddechowego.

Jakie są najczęstsze przyczyny zaburzeń oddychania?

Do zaburzeń oddychania prowadzą różne choroby, głównie choroby płuc i serca, ale mogą to być także choroby metaboliczne (np. cukrzyca), choroby mózgu, urazy i choroby nowotworowe. Zaburzenia oddychania mogą wystąpić także w warunkach zdrowia pod wpływem emocji, strachu czy radości, co trafnie obrazuje powiedzenie „zaparło mi dech z wrażenia”.

Rodzaje zaburzeń oddychania

Oddech przyspieszony

Oddech przyspieszony występuje jako objaw niewydolności oddechowej w licznych chorobach płuc (np. zapalenie płuc, POChP, zaawansowany rak płuca) czy chorobach serca (niewydolność serca). Może pojawić się również w przypadku niedokrwistości. Przyspieszenie oddechów pojawia się w trakcie wzrostu temperatury ciała (podczas gorączki) oraz w trakcie silnego bólu. Trzeba jednak pamiętać, że przyspieszony oddech występuje także u zdrowych ludzi w trakcie wysiłku fizycznego czy emocji.

Oddech zwolniony

Oddech zwolniony może być konsekwencją chorób mózgu, chorób metabolicznych (np. mocznica, śpiączka cukrzycowa) czy zatrucia substancjami działającymi na ośrodek oddechowy np. morfiną czy relanium. U osób zdrowych oddech zwalnia w pozycji leżącej, najbardziej w czasie snu.

Przyspieszenie oddychania

Przyspieszenie oddychania u człowieka dorosłego powyżej 40 razy i zwolnienie poniżej 8 na minutę jest objawem bardzo poważnym, bo prowadzącym do niedotlenienia organizmu. Podczas przeciętnego oddechu w spoczynku pobieramy do płuc ok. 500 ml powietrza, wielkość ta jest oczywiście zależna od płci wieku i budowy ciała.

Pogłębienie oddechu

Pogłębienie oddechu łączy się często z przyspieszeniem oddechu i występuje w niewyrównanej cukrzycy (np. w śpiączce ketonowej). W warunkach prawidłowych pogłębienie oddechu towarzyszy dużemu wysiłkowi fizycznemu.

Spłycenie oddechu

Spłycenie oddechu pojawia się u chorych z ciężką niewydolnością oddechową (np. w POChP) jako wyraz wyczerpania siły mięśni oddechowych czy w stanach agonalnych spowodowanych zaawansowaną chorobą nowotworową.

Znaczne wydłużenie wydechu

Znaczne wydłużenie wydechu występuje w zaostrzeniach chorób obturacyjnych (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc).

Oddech tzw. Cheyne'a i Stokesa

Oddech tzw. Cheyne'a i Stokesa polegający na występowaniu bezdechów trwających kilkanaście sekund, po których pojawia się oddech, który jest coraz szybszy i głębszy, następnie po osiągnięciu maksimum – ulega stopniowemu zwolnieniu i spłyceniu, aż do kolejnego epizodu bezdechu. To zaburzenie oddychania jest typowe dla chorób ośrodkowego układu nerwowego (udar mózgu, encefalopatia metaboliczna lub polekowa) i niewydolności serca.

Oddech Biota

Oddech Biota to szybki, płytki, nieregularny oddech. Okresy bezdechów (10–30 sekund) są przerywane zupełnie bezładnym rytmem oddechowym, poszczególne oddechy różnią się częstotliwością i głębokością. Występuje w uszkodzeniu ośrodkowego układu oddechowego i w śpiączkach polekowych. Stosunkowo często występuje w stanach agonalnych i może przejść w bezdech.

Oddech przerywany głębokim wdechami tzw. wzdychający

Oddech przerywany głębokim wdechami tzw. wzdychający – pomiędzy prawidłowymi wdechami pojawiają się pojedyncze głębokie wdechy i wydechy, często ze słyszalnym westchnieniem. Jego przyczynami są zaburzenia nerwicowe i psychoorganiczne (zaburzenia psychiczne u osób z uszkodzeniem mózgu, np. w wyniku długotrwałego alkoholizmu).

Oddech paradoksalny

Oddech paradoksalny polegający na zapadaniu się klatki piersiowej w czasie wdechu, czyli ruchu odwrotnego niż w warunkach zdrowia występuje w urazach klatki piersiowej powodujących złamanie więcej niż trzech żeber w więcej niż dwóch miejscach.

Jednostronne ruchy klatki piersiowej

Jednostronne ruchy klatki piersiowej stwierdza się w odmie opłucnowej, płynie w jamie opłucnej oraz w zwłóknieniu klatki piersiowej.

Zmiana toru oddychania

Zmiana toru oddychania z brzusznego (typowego dla mężczyzn) na piersiowy pojawia się w wodobrzuszu, dużych guzach w jamie brzusznej czy porażeniu przepony. Tor oddychania z piersiowego na brzuszny zmienia się w bólu opłucnowym, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa i porażeniu mięśni międzyżebrowych.

Co robić w razie wystąpienia zaburzeń oddychania?

W przypadku wystąpienia zaburzeń oddychania należy zgłosić się pilnie do lekarza, oczywiście po wykluczeniu sytuacji, gdy zaburzenia te pojawiły się podczas wysiłku, emocji i ustąpiły po wyeliminowaniu przyczyny. W przypadku chorego na cukrzycę warto oczywiście sprawdzić poziom glikemii.

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z zaburzeniami oddychania?

W trakcie zbierania wywiadu od chorego z zaburzeniami oddychania lekarz szczegółowo wypyta o charakter tych zaburzeń, czas ich trwania, sposób pojawiania się (np. napadowy) oraz o okoliczności towarzyszące pojawianiu się tych zaburzeń. Na pewno zapyta o choroby towarzyszące i przyjmowane leki.

Następnie lekarz zbada pacjenta, osłucha klatkę piersiową, co pozwoli mu potwierdzić istnienie zaburzeń oddychania i ich charakter. Wśród badań które zleci – oczywiście uwzględniając wywiad i rodzaj zaburzeń – najprawdopodobniej znajdą się: RTG klatki piersiowej i badanie gazometryczne krwi. Zleci także wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, stężenie glukozy, kreatyniny, aby móc ocenić czy zaburzenia oddychania są konsekwencją niedokrwistości lub zaburzeń metabolicznych. Najprawdopodobniej wykona także badanie spirometryczne i EKG w celu wykluczenia lub potwierdzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i niewydolności serca.

W zależności od podawanych objawów lista tych badań może się wydłużyć o tomografię komputerową płuc, głowy, badanie ultrasonograficzne serca (UKG) i wiele innych, aczkolwiek nie we wszystkich tego typu zaburzeniach będą one konieczne.

07.09.2022
Zobacz także
  • Bezdech
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta