Definicja i zastosowanie
Natryski to zabiegi wodolecznicze, w których, w odróżnieniu od większości kąpieli i innych rodzajów zabiegów hydroterapeutycznych (płukania, zmywania), ważne znaczenie ma ciśnienie strumienia wody oddziałującego miejscowo na ciało. Stąd niektóre natryski określane są jako „bicze”.
Fot. pixabay.com
Natryski należą do tradycyjnych rodzajów zabiegów wodoleczniczych i mają wiele zastosowań – zwłaszcza w lecznictwie uzdrowiskowym – w leczeniu nerwic, w stanach wyczerpania psychicznego, w nerwobólach, chorobach reumatycznych, przewlekłych chorobach dróg oddechowych i zaburzeniach ukrwienia obwodowego.
Geneza, założenia i cele
Zastosowanie natrysków zostało rozpowszechnione wraz z rozwojem wodolecznictwa i uzdrowisk w XIX wieku. Zabiegi służyły wzmacnianiu sił witalnych, hartowaniu ciała i pobudzaniu jego funkcji przez bodźcowanie za pomocą wody, a także przez wprowadzanie zasad higieny.
W różnych rodzajach natrysków woda wykorzystywana jest przede wszystkim jako czynnik mechaniczny, a temperatura wody ma najczęściej drugorzędne – mniejsze lub większe – znaczenie. Natomiast inne właściwości wody, jak lepkość i siła wyporu nie są wykorzystywane w natryskach. Działanie mechaniczne wody, a także działanie czynnika termicznego (wody ciepłej, zimnej lub na przemian ciepłej i zimnej) ma także powodować poprawę ukrwienia skóry, mięśni i krążenia krwi, działać przeciwzapalnie i wywoływać rozluźnienie mięśni oraz relaksację i poprawę samopoczucia. Stąd zastosowanie natrysków w odnowie biologicznej i lecznictwie uzdrowiskowym.
Opis
Większość zabiegów wymaga specjalnych pomieszczeń i wyposażenia (tzw. katedry natryskowe) i wykonywania przez przeszkolone osoby. Podczas zabiegu pacjent jest poddawany działaniu ruchomego strumienia wody, o subiektywnie odczuwanym niskim, średnim lub wysokim ciśnieniu. Prowadzący zabieg, z odległości około czterech metrów, poruszając dyszą (ujściem wody), kieruje ruchomy strumień wody od kończyn do tułowia pacjenta, omijając brzuch, okolice narządów płciowych, twarz i wyrostki kolczyste kręgosłupa. Średnica i kształt strumienia wody są regulowane poprzez zastosowanie różnych nakładek u wylotu dyszy. Czas zabiegu wynosi około 3 minut, a zabiegi wykonuje się typowo około 3–4 razy w tygodniu. Można wyróżnić kilka rodzajów natrysków, stosując różne klasyfikacje:
- według ciśnienia i wielkości strumienia wody: o niskim, średnim, wysokim ciśnieniu; natryski nitkowe;
- według temperatury wody: zimne, ciepłe, gorące, kontrastowe (szkockie);
- według rodzaju strumienia wody: stałe (płaszczowe, spadowe), ruchome (strumień wody kierowany na ciało pacjenta z tzw. katedry natryskowej przez osobę wykonującą zabieg).
Przeciwwskazania do stosowania natrysków wynikają głównie z działania mechanicznego silnego strumienia wody, a także z działania ciepła lub zimna, i obejmują przede wszystkim następujące stany:
- miażdżyca tętnic,
- choroba nadciśnieniowa,
- żylaki,
- wylewy podskórne,
- niewydolność krążenia,
- choroby skóry,
- wzmożone napięcie mięśniowe (patologiczne, zwłaszcza napięcie spastyczne).
Dowody naukowe
Opublikowany ostatnio artykuł przeglądowy, obejmujący analizę publikacji naukowych na temat hydroterapii, dostępnych w międzynarodowej bazie danych PubMed, zawiera informację tylko o jednej publikacji dotyczącej wyłącznie natrysków – wskazującej na skuteczność stosowania zimnego natrysku w przypadku niektórych zaburzeń psychicznych. Inne badania dotyczyły oddziaływania określonych właściwości wody (w tym zwłaszcza temperatury) w różnych chorobach i dysfunkcjach oraz na różne układy ciała i narządy, a ich wyniki mogą pośrednio uzasadniać stosowanie natrysków.
Rozpowszechnienie
Natryski są mniej popularną metodą hydroterapii niż kąpiele i są stosowane głównie w lecznictwie uzdrowiskowym i w odnowie biologicznej.
