Co to jest punkcja stawu?
Punkcja stawu polega na wkłuciu igły do chorego stawu, dzięki czemu można pobrać z jego wnętrza płyn stawowy, a także podać miejscowo leki. Może dotyczyć w zasadzie każdego stawu (najczęściej stosuje się punkcję stawu kolanowego).
Jak przebiega punkcja stawu?
W trakcie punkcji stawu kolanowego pacjent leży na wznak, z wyprostowanymi nogami (w przypadku innych stawów wybiera się odpowiednią pozycję). Okolica nakłucia jest odkażana za pomocą środka dezynfekcyjnego oraz zabezpieczona jałowymi chustami. Lekarz wprowadza do wnętrza stawu jałową igłę połączoną ze strzykawką. W momencie przechodzenia przez skórę i tkankę podskórną pacjent odczuwa ukłucie (z reguły ból nie jest bardzo silny i trwa krótko, czasami konieczne jest wcześniejsze znieczulenie skóry i torebki stawowej).
Ryc. Kryształy moczanu sodowego
Po wkłuciu lekarz aspiruje (wciąga do strzykawki) płyn stawowy (jeśli jest obecny). Już wstępna, wzrokowa ocena płynu stawowego często pozwala stwierdzić, czy ma on charakter zapalny lub czy zachodzi podejrzenie zakażenia stawu; w razie potrzeby wykonuje się dalsze badania płynu stawowego, np. ocenę obecności kryształów pod mikroskopem (np. w dnie moczanowej, zob. ryc.). Czasami pomimo stwierdzenia wysięku do stawu przy badaniu nie udaje się pobrać płynu, najczęściej z powodu fragmentów błony maziowej lub chrząstki stawowej, które „zatykają” igłę.
W razie potrzeby i jeśli nie zachodzi podejrzenie zakażenia stawu, nie wykłuwając igły, lekarz podaje przez nią leki bezpośrednio do wnętrza stawu (przeciwzapalne, znieczulające, kwas hialuronowy). Po usunięciu igły miejsce wkłucia zabezpiecza się jałowym opatrunkiem, który można zdjąć tego samego dnia. Należy pamiętać, by po nakłuciu stawu przez około dwa dni go nie przeciążać. Bezpośrednio po punkcji stawu z reguły następuje znaczna poprawa związana z odbarczeniem stawu i podaniem do jego wnętrza leku znieczulającego. Po upływie kilku godzin może wystąpić niewielki ból stawu, który powinien minąć w ciągu doby. Jeśli w trakcie punkcji podano do stawu lek (glikokortykosteroid, kwas hialuronowy), to po pewnym czasie następuje znaczne złagodzenie objawów, takich jak ból czy obrzęk stawu.
Jak przygotować się do badania?
Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Należy poinformować lekarza o ewentualnych uczuleniach (np. na środki znieczulające) oraz przyjmowaniu leków zmniejszających krzepnięcie krwi.
Jakie są wskazania do badania?
Punkcja stawu jest bardzo przydatnym badaniem w różnicowaniu przyczyn bólu stawów, zwłaszcza u pacjentów, u których rozpoznania nie można jednoznacznie ustalić na podstawie wyników innych badań (jest „złotym standardem” w przypadku podejrzenia dny moczanowej lub zakażenia stawu). Jest również zabiegiem leczniczym, umożliwiającym odbarczenie stawu z nadmiaru płynu (wysięku) oraz podanie leków przeciwzapalnych i znieczulających bezpośrednio do chorego miejsca. Służy również do podawania do stawu substancji poprawiającej jakość chrząstki uszkodzonej przez proces zwyrodnieniowy (kwasu hialuronowego). W nawracającym, opornym na leczenie zapaleniu stawu wykonuje się synowiektomię (radioizotopową lub chemiczną) polegającą na nakłuciu stawu i podaniu do jego wnętrza substancji niszczącej jego wyściółkę, czyli błonę maziową, która jest źródłem wysięku i bólu.
Jakie są przeciwwskazania do badania?
Punkcji stawu nie można wykonać, jeśli w okolicy stawu występują objawy zakażenia, np. ropne zmiany na skórze (może to spowodować przedostanie się drobnoustrojów do wnętrza stawu). Przeciwwskazaniami do nakłucia stawu są również skazy krwotoczne (zaburzenia w układzie krzepnięcia) oraz przyjmowanie niektórych leków zmniejszających krzepnięcie krwi. Przeciwwskazaniem do zastosowania poszczególnych preparatów (np. środków dezynfekcyjnych, leków znieczulających) jest stwierdzona na nie nadwrażliwość.
Możliwe powikłania
Prawidłowo przeprowadzona punkcja stawu jest zabiegiem bezpiecznym. Rzadkim, ale groźnym powikłaniem jest zakażenie stawu, które objawia się w ciągu 1-2 dni silnym bólem, obrzękiem, zaczerwienieniem i ociepleniem stawu, często z towarzyszącą gorączką – należy wówczas pilnie skontaktować się z lekarzem. Niekiedy może dojść również do krwawienia do wnętrza stawu lub uszkodzenia chrząstki (zwłaszcza w przypadku punkcji stawu biodrowego). Jeśli w trakcie punkcji podano glikokortykosteroid, może to spowodować przejściowe podwyższenie ciśnienia tętniczego i zwiększenie stężenia glukozy we krwi.
