Ból barku: przyczyny, objawy i leczenie

dr med. Zofia Guła, dr hab. med. Mariusz Korkosz

Ból w okolicy stawu barkowego i ramienia to częsta dolegliwość szczególnie osób starszych. Najczęściej związany jest z uszkodzeniem tkanek otaczających staw oraz choroby zwyrodnieniowej, chociaż może być wynikiem chorób zapalnych, a także niezwiązanych z narządem ruchu. Podstawą leczenia jest rehabilitacja, w tym zastosowanie odpowiednich ćwiczeń.

Co to jest ból barku?

Staw barkowy, łączący kończynę górną z tułowiem, złożony jest z kilku stawów i wykazuje największy zakres ruchów ze wszystkich stawów organizmu. Struktury kostne (kość ramienna, łopatka, obojczyk i mostek) są otoczone przez liczne więzadła, mięśnie, ścięgna i kaletki, które zapewniają stabilizację barku i płynność wykonywanych ruchów. Najważniejszą rolę pełni tzw. stożek rotatorów, czyli grupa czterech mięśni i ich ścięgien otaczających jeden ze stawów, tj. staw ramienno-łopatkowy.

Dolegliwości ze strony stawu barkowego są powszechne. Ich najczęstszą przyczyną są przeciążenia, powtarzalne mikroprzeciążenia i urazy otaczających go tkanek miękkich (głównie stożka rotatorów), powstające w trakcie codziennych czynności czy aktywności sportowej. Podłożem bólu stawu barkowego mogą być nasilające się z wiekiem zmiany zwyrodnieniowe, choć choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego występuje rzadziej niż innych stawów. Należy również pamiętać o różnych zapalnych chorobach reumatycznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy polimialgia reumatyczna; oprócz bólu barku w ich przebiegu występują najczęściej również inne objawy choroby. Rzadziej ból barku stanowi manifestację chorób innych narządów, m.in. zawału serca, guza płuca czy choroby wrzodowej.

Najczęstsze przyczyny dolegliwości stawu barkowego

Uszkodzenie stożka rotatorów

Tak zwany stożek rotatorów tworzą cztery mięśnie oraz ich ścięgna otaczające staw ramienno-łopatkowy, utrzymujące go we właściwej pozycji. W trakcie wykonywania monotonnych, powtarzających się czynności (np. z rękami nad głową, jak przy wieszaniu zasłon czy grze w siatkówkę) dochodzi do przeciążenia tych struktur, a nawet ich zerwania (najczęściej uszkodzeniu ulega ścięgno mięśnia nadgrzebieniowego). Częstym powodem uszkodzenia stożka rotatorów są urazy, nawet niewielkie (np. przy nagłym szarpnięciu w trakcie jazdy tramwajem). Najczęstszą manifestacją uszkodzenia stożka rotatorów jest ból barku, zwłaszcza w trakcie podnoszenia ramienia lub zakładania ręki na plecach. Ból często lokalizuje się w okolicy przedniej i bocznej ramienia. Jeśli dołączy się lokalny odczyn zapalny kaletek okołobarkowych, ból występuje w nocy i uniemożliwia spanie na zajętym barku.

Przeczytaj więcej: Uszkodzenie stożka rotatorów

Zespół ciasnoty podbarkowej

Przestrzeń podbarkowa znajduje się pod wyrostkiem barkowym, a znajdujące się tam kaletki umożliwiają płynne przesuwanie się struktur stawowych w trakcie podnoszenia ramienia. Jeśli dojdzie do „ciasnoty” w przestrzeni podbarkowej, np. w wyniku stanu zapalnego kaletki lub wytworzenia wyrośli kostnych, następuje zablokowanie ruchu wślizgiwania się kości ramiennej pod wyrostek barkowy; odczuwany jest wówczas silny ból, najbardziej nasilony przy odwiedzeniu w zakresie 60–110° (tzw. bolesny łuk).

Uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego

Ścięgno to biegnie pionowo w przedniej części ramienia; jego uszkodzenie manifestuje się bólem w tej okolicy, zwłaszcza w trakcie ruchów przy zgiętym łokciu. Przy całkowitym zerwaniu ścięgna nad stawem łokciowym pojawia się charakterystyczne wybrzuszenie odpowiadające przemieszczonemu mięśniowi dwugłowemu. Do zapalenia pochewki tego ścięgna dochodzi w przypadku jego uszkodzeń mechanicznych, a także w wyniku różnych chorób zapalnych stawów.

Zamrożony bark

Bark zamrożony spowodowany jest zmniejszeniem podatności torebki stawu ramiennego, przez co niemożliwe staje się wykonywanie pełnego zakresu ruchów (głównie odwodzenia i rotacji, np. przy próbie czesania lub podrapania się po plecach). Dominuje uczucie usztywnienia stawu, choć może wystąpić również ból, zwłaszcza na początku choroby. Do powstania barku zamrożonego (inaczej zarostowego zapalenia torebki stawowej) może dojść w wyniku uszkodzenia stożka rotatorów (najczęściej) lub z innych przyczyn (także niezwiązanych ze stawem barkowym, np. wskutek cukrzycy, chorób tarczycy, hiperlipidemii, zawału serca). Najczęściej dolegliwości stopniowo ustępują, z reguły w ciągu 6–18 miesięcy. Podstawą leczenia są odpowiednie ćwiczenia, czasem konieczne jest wykonanie wstrzyknięć steroidów, a także zastosowanie NLPZ i innych leków, niekiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Zapalne choroby stawów

Zapalenie stawu barkowego może być jednym z objawów takich chorób, jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów czy dna moczanowa. Dochodzi wówczas do przerostu wyścielającej staw błony maziowej i często do nagromadzenia płynu wewnątrz stawu. Z reguły towarzyszą temu inne objawy choroby i rozpoznanie nie stwarza problemów. Jeśli staw jest bardzo ocieplony i występuje gorączka, należy wykluczyć zakażenie stawu (zwłaszcza jeśli wcześniej wykonywano punkcję stawu lub tzw. blokadę).

Choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego

Do zniszczenia chrząstki stawowej i innych struktur stawu barkowego dochodzi najczęściej w konsekwencji stanów zapalnych, silnych przeciążeń mechanicznych lub urazów. Objawem jest ból i ograniczenie ruchomości stawu. Oprócz leczenia przeciwbólowego i rehabilitacji, w niektórych przypadkach należy rozważyć leczenie zabiegowe.

Na co należy zwrócić uwagę przy bólu barku?

W przypadku bólu stawu barkowego warto przypomnieć sobie, czy w przeszłości nie doszło do jakiegoś urazu tego stawu (nawet niewielkiego, takiego jak gwałtowne szarpnięcie), a także czy nie wykonywaliśmy w ostatnim czasie czynności mogących spowodować jego przeciążenie (takich jak praca z rękami nad głową, pchanie i podnoszenie ciężkich przedmiotów, prace ogrodnicze i domowe wymagające powtarzalnych ruchów stawu barkowego). Należy zwrócić uwagę na to, kiedy ból ma największe nasilenie oraz jakie czynności go wywołują. Niepokojącymi objawami są obrzęk i nadmierne ocieplenie stawu, ból innych stawów oraz objawy ogólne.

Jak postępować przy bólu barku?

Postępowanie zależy od przyczyny dolegliwości, dlatego warto zasięgnąć opinii lekarza (najczęściej ortopedy, rehabilitanta lub reumatologa). W okresie znacznego nasilenia objawów należy unikać czynności nasilających ból, warto stosować okłady lodowe (15–20 minut raz lub kilka razy dziennie). Często jednak pomimo dolegliwości wskazane jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie odpowiednich ćwiczeń w celu wzmocnienia stabilizacji stawu i zapobieżenia jego dalszemu uszkodzeniu.

Kiedy i do jakiego lekarza się zgłosić z bólem barku?

Do lekarza ortopedy warto się udać, kiedy ból barku spowodowany jest przyczyną „mechaniczną”, zwłaszcza gdy nie mija mimo zaprzestania wykonywania czynności obciążających staw, a także jeśli wystąpił nagły ból związany z urazem. Jeśli bólowi barku towarzyszą obrzęk i sztywność stawu, ból innych stawów lub objawy ogólne (uczucie rozbicia, stany podgorączkowe lub gorączka, nieuzasadnione zmniejszenie masy ciała, złe samopoczucie), należy udać się do reumatologa.

Jakie badania należy wykonać w celu ustalenia przyczyny bólu barku?

Poszukiwanie przyczyny bólu barku rozpoczyna się na ogół od wybranego badania obrazowego – badania rentgenowskiego (zwłaszcza po urazie) lub ultrasonograficznego (które jest bardzo pomocne w obrazowaniu tkanek miękkich wokół stawu). W razie konieczności wykonuje się inne badania (np. rezonans magnetyczny). W przypadku podejrzenia zapalnej choroby stawów należy wykonać badania laboratoryjne (np. OB, CRP, morfologię, RF, aCCP, kwas moczowy – o doborze badań zadecyduje lekarz). W przypadku stwierdzenia płynu w stawie lekarz może zaproponować nakłucie stawu w celu jego odbarczenia, oceny charakteru płynu stawowego i ewentualnego podania leku dostawowo.

Jak się leczy ból barku?

Podstawową metodą leczenia bólu barku związanego z jego mechanicznym uszkodzeniem jest rehabilitacja, jedynie czasami istnieją wskazania do leczenia operacyjnego. Przejściową poprawę mogą przynieść tzw. blokady, polegające na wstrzyknięciu leku (kortykosteroidu, leku miejscowo znieczulającego) w okolicę będącą przyczyną dolegliwości (np. do kaletki podbarkowej). Wspomagająco można zastosować leki doustne (paracetamol, NLPZ, słabe opioidy), pamiętając jednak, że nie powinno się ich przyjmować przewlekle. W przypadku zapalnych chorób stawu barkowego o leczeniu powinien zadecydować lekarz reumatolog.

Ból barku - o co najcześciej pytają pacjenci

Czy stosować leki przeciwzapalne na ból barku?

W leczeniu bólu barku stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSLPZ), trzeba jednak pamiętać o ich działaniach niepożądanych, m.in. chorobie wrzodowej i ryzyku sercowo-naczyniowym. Z reguły stosuje się je przez krótki czas, w okresie nasilenia dolegliwości. Należy pamiętać, że podstawowe znaczenie ma zdiagnozowanie przyczyny objawów i ich leczenie. W przypadku dużego bólu, zwłaszcza występującego w nocy, lekarz może zaproponować podanie tzw. blokady – czyli miejscowego podania leku znieczulającego z glikokortykosteroidem.

Jakie są domowe sposoby na ból barku?

Patrz podpunkt: Jak leczy się ból barku?

Co oznaczają bóle barku w nocy?

Ból barku występujący w nocy najczęściej związany jest z wtórnym zapaleniem struktur okołostawowych, m.in. kaletki podbarkowej. Typowo ból nasila się po położeniu na zajętym stawie barkowym. W przypadku braku poprawy po NSLPZ warto w takiej sytuacji rozważyć podanie blokady (patrz wyżej). Ból barku, który nasila się w nocy/nad ranem może również wskazywać na chorobę zapalną, np. RZS lub polimialgię reumatyczną.

Co powoduje ból barku przy podnoszeniu ręki?

Ból występujący przy czynnym podnoszeniu kończyny górnej jest najczęściej związany z uszkodzeniem ścięgien stożka rotatorów (patrz wyżej) – typowo dolegliwości zmniejszają się wtedy w trakcie ruchu biernego (czyli wykonywanego przez osobę badającą). Inne przyczyny są wymienione powyżej.

Czy ćwiczenia na ból barku pomagają i jak je dobrać?

Ćwiczenia są bardzo ważnym elementem postępowania w przypadku przewlekłego bólu barku, ponieważ wzmocnienie siły mięśniowej otaczających mięśni stabilizuje staw, a także pomaga utrzymać jak najlepszy zakres ruchu. Nie należy ich wykonywać w ostrym okresie choroby, a także jeśli znacznie nasilają dolegliwości. Ćwiczenia powinny być dostosowane do stwierdzonej na podstawie badania fizykalnego i badań obrazowych przyczyny będącej podłożem dolegliwości.

Czy ból lewego barku ma coś wspólnego z sercem?

Ból barku w rzadkich przypadkach jest manifestacją chorób spoza narządu ruchu (patrz wyżej), w tym zawału serca. Należy zwrócić uwagę na inne niepokojące objawy, takie jak nasilenie dolegliwości w trakcie wysiłku fizycznego, duszność, przyspieszone lub nierówne tętno. Najczęściej objawy występują nagle i wymagają pilnego kontaktu z lekarzem.

Skąd się bierze ból barku promieniujący do ręki i szyi?

W takich przypadkach należy przede wszystkim wykluczyć zmiany w obrębie kręgosłupa szyjnego, które powodują ucisk na korzenie nerwowe (najczęstszymi są przepuklina krążka międzykręgowego i zwyrodnieniowe wyrośla kostne w obrębie kręgosłupa).

04.05.2022
Zobacz także
  • Ból stawów
Wybrane treści dla Ciebie
  • Bóle kręgosłupa u młodzieży - przyczyny
  • Zabieg pierwotnej całkowitej endoprotezoplastyki stawu biodrowego
  • Przyczyny bólu łokcia
  • Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego
  • Reumatoidalne zapalenie stawów
  • Ból pleców
  • Ból kolana
  • Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza)
  • Protruzja a przepuklina krążka międzykręgowego
  • Zespół bolesnego barku
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta