×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Rekreacja fizyczna w chorobach reumatycznych

Prof. dr hab. med. Adam Rosławski

Co rozumiemy pod nazwą choroby reumatyczne?

Reumatyzmem nazywano od wieków wiele chorób – niezależnie od wywołującej je przyczyny – w których występowały bóle stawów, kości i mięśni. Z biegiem czasu z tej dużej grupy wyodrębniono choroby atakujące przede wszystkim narząd ruchu i zaliczono je do grupy chorób reumatycznych. Grupa tych chorób nie jest jednorodna; mieszczą się wniej choroby o podłożu zapalnym, zwyrodnieniowym i zmiany toczące się wtkankach miękkich otaczających staw. Każda zt ych chorób ma swoją nazwę, różny jest ich przebieg, następstwa i leczenie. Dlatego określenie „reumatyzm" jest pojęciem zbiorczym, a nie nazwą konkretnej choroby.

Co oznacza określenie rekreacja i na czym ona polega?

Określenie rekreacja pochodzi z języka łacińskiego, wktórym recreare znaczy wzmacniać, orzeźwiać, odświeżać. Pod pojęciem rekreacji rozumiemy różne formy aktywności fizycznej i psychicznej, uprawiane w czasie wolnym od pracy zawodowej i domowej.

Celem tych czynności jest zarówno kultywowanie różnych zainteresowań (hobby), jak i podnoszenie swojej sprawności i wydolności fizycznej. Dział rekreacji dotyczący aktywności ruchowej człowieka nosi nazwę rekreacji fizycznej. Ta forma rekreacji jest bardzo wskazana dla chorych na choroby reumatyczne, ponieważ umożliwia im korzystanie z tak skutecznego środka leczniczego, jakim jest wszechstronny ruch na świeżym powietrzu.

Rekreacja fizyczna polega na systematycznym uprawianiu gier i zabaw ruchowych oraz zajęć sportowo-rekreacyjnych, co zapobiega szkodliwym dla człowieka następstwom małej aktywności ruchowej; jest ona cennym i atrakcyjnym uzupełnieniem ćwiczeń leczniczych. Rekreacja fizyczna nie jest jeszcze u nas dostatecznie uwzględniana w rehabilitacji chorych na choroby reumatyczne.

Składa się na to wiele przyczyn, między innymi:

  • brak czasu w przychodniach lekarskich na dłuższe rozmowy zchorym i na jego edukację
  • brak tradycji w stosowaniu tego rodzaju czynnika leczniczego
  • przekonanie większości chorych o szkodliwym wpływie ruchu na chore stawy i tkanki miękkie okołostawowe.

Dlaczego aktywność ruchowa jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju człowieka?

Fakt ten wynika z historii rozwoju człowieka, który musiał ciężko walczyć o byt, co łączyło się z wykonywaniem dużych wysiłków fizycznych. Wysiłki te były jednak fizjologicznym bodźcem kształtującym wysoki poziom sprawności i wydolności fizycznej. Organizm przystosowuje się bowiem do takich wysiłków, z jakimi człowiek ma do czynienia na co dzień. Rozwój techniki, automatyzacji produkcji oraz prac wgospodarstwie domowym pozbawiły współczesnego człowieka konieczności podejmowania wzmożonej aktywności ruchowej. Zabrakło więc bodźców powodujących rozwój korzystnych zmian anatomicznych, czynnościowych i psychicznych koniecznych dla przystosowania się człowieka do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego, w którym on żyje i pracuje.

Jakie są następstwa siedzącego trybu życia?

Mamy wiele dowodów na to, że mała ruchliwość jest szkodliwa dla człowieka. Ludzie prowadzący siedzący tryb życia szybciej się starzeją, zmniejsza się wydolność ich układu krążenia ioddechowego oraz siła mięśni. Są oni przeważnie otyli, łatwo zapadają na różne choroby, a zwłaszcza na tak zwane choroby cywilizacyjne, jak wczesna miażdżyca tętnic z jej następstwami, otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nerwice i inne.

Jakie są różnice między sportem wyczynowym a rekreacją fizyczną?

W rekreacji fizycznej nie dąży się do osiągania rekordowych wyników, a ponadto nie trzeba ściśle przestrzegać przepisów gry, jak to ma miejsce wsporcie wyczynowym. Można więc dowolnie modyfikować przepisy gier izabaw oraz wynajdywać nowe ich formy w zależności od potrzeb chorego. Uczestniczenie we wspólnych grach i zabawach wpływa korzystnie na samopoczucie, rozbudza wiarę we własne możliwości i zaspokaja naturalną dążność człowieka do działania w grupie.

Dlaczego przed rozpoczęciem zajęć z rekreacji fizycznej trzeba udać się do lekarza?

Na podstawie wywiadu, badania i wyników badań dodatkowych lekarz ustala stan narządu ruchu, narządów wewnętrznych oraz stan ogólnej wydolności i sprawności fizycznej chorego. Pozwala to na sprecyzowanie wskazań i przeciwwskazań do uprawiania konkretnego rodzaju zajęć rekreacyjnych.

I tak u chorych mających zmiany chorobowe w stawach nóg niewskazane są gry i zabawy ruchowe wymagające podskoków, wyskoków, długie spacery, intensywny marsz oraz bieg.

Przy dyskopatii (szczególnie części lędźwiowej) kręgosłupa przeciwwskazane są gry i zabawy wymagające wyskoków, podskoków, nagłych skrętów tułowia, intensywnych ruchów zginania tułowia do tyłu, azwłaszcza do przodu przy wyprostowanych nogach. Należy też unikać wstrząsów ciała spowodowanych na przykład jazdą na rowerze po wyboistej drodze.

Wybór najkorzystniejszych dla chorego form rekreacji fizycznej umożliwia ścisła współpraca lekarza, fizjoterapeuty (tj. specjalisty wleczeniu ruchem i czynnikami fizycznymi) oraz samego chorego.

Uwaga! Uprawianie zajęć zrekreacji fizycznej nie zwalnia chorego od wykonywania ćwiczeń leczniczych, pobierania zabiegów fizykoterapeutycznych czy przyjmowania leków przepisanych przez lekarza.

Jak należy organizować sobie zajęcia rekreacyjne?

Włączenie się do zespołowych zajęć przychodzi ludziom dorosłym z trudem i dużymi oporami psychicznymi. Wynika to głównie zobawy przed narażeniem się na opinię człowieka mało sprawnego fizycznie.

Decyzja o podjęciu zajęć z rekreacji fizycznej musi być świadoma i dobrowolna, a więc wypływać z przekonania o konieczności systematycznej pracy nad sobą w trosce ozdrowie.

Po otrzymaniu rad i wskazówek należy się zastanowić, jak znaleźć chętnych do uprawiania wspólnych zajęć ruchowych. Trzeba tu wykazać dużo własnej inicjatywy i silnej woli, i nie można się zniechęcać początkowymi trudnościami oraz brakiem zrozumienia nawet ze strony najbliższego otoczenia.

Obecnie bardzo propaguje się tzw. sport w rodzinie, polegający na wspólnym uprawianiu gier i zabaw ruchowych wczasie wolnym od pracy. Jest to godna polecenia forma czynnego wypoczynku, ponieważ w gronie rodzinnym chory nie czuje się tak skrępowany swoją – nie zawsze pełną – sprawnością fizyczną, jak wśród ludzi zdrowych. Można również zaplanować wspólny czynny wypoczynek z zaprzyjaźnioną rodziną i wówczas zwiększy się znacznie liczba osób biorących udział w zespołowych grach i zabawach ruchowych.

Najważniejsze jest zrobienie pierwszego kroku i konsekwentne dążenie do zaplanowania sobie czasu iznalezienia miejsca do uprawiania aktywności ruchowej. Wielu ludzi czeka na ten pierwszy krok ze strony kogoś ze swego otoczenia iwówczas chętnie włącza się do wspólnego działania.

Poglądy ludzi na aktywny wypoczynek ulegają obecnie korzystnym zmianom i dziś nikt już nie patrzy z politowaniem na osoby uprawiające bieg (jogging) czy marsz.

Rozpoczynać należy od zajęć najprostszych i najłatwiejszych do wykonania, przechodząc z wolna do coraz trudniejszych. Dużym ułatwieniem w rozpoczęciu i kontynuowaniu aktywności ruchowej jest czynne uczestnictwo wzajęciach i imprezach sportowo-rekreacyjnych, które organizują specjalistyczne ogniska Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej lub miejskie ośrodki sportu i rekreacji.

Dlaczego zajęcia rekreacyjne powinny być przeplatane ćwiczeniami oddechowymi i rozluźniającymi? Jak się je wykonuje?

Ćwiczenia te należy wykonywać przed rozpoczęciem, w czasie wykonywania zajęć rekreacyjnych i po ich zakończeniu. Ćwiczenia oddechowe usprawniają czynność układu oddechowego, zwiększając wentylację pęcherzykową oraz wymianę tlenu i dwutlenku węgla między powietrzem atmosferycznym a krwią naczyń włosowatych pęcherzyków płucnych. Ćwiczenia rozpoczyna się od głębokiego wydechu, po którym następuje wdech przez nos zuwypukleniem brzucha i wydech przez usta z wciąganiem brzucha. Każde ćwiczenie należy powtórzyć 3–5 razy.

Przykłady ćwiczeń oddechowych

Ćwiczenie 1. Stanie, wdech ze wzniesieniem rąk przodem w górę – wydech z równoczesnym opuszczeniem rąk przodem w dół (rys. 1).



Ćwiczenie 2. Stanie, wdech ze wzniesieniem rąk bokiem w górę – wydech z równoczesnym opuszczeniem rąk bokiem w dół (rys. 2).



Ćwiczenie 3. Stanie w niewielkim rozkroku, ramiona odwiedzione pod kątem 90°, przedramiona maksymalnie zgięte. Wdech zwymachem rąk bokiem w tył – wydech zrównoczesnym powrotem rąk do pozycji wyjściowej, połączony z niewielkim skłonem głowy i tułowia wprzód (rys. 3).

Ćwiczenia rozluźniające

Ćwiczenia rozluźniające powodują zmniejszenie napięcia mięśni określane jako „rozluźnienie mięśni”. Są to bardzo ważne ćwiczenia, ponieważ wykonywanie ruchów przy nadmiernie napiętych mięśniach wywołuje ból, przed którym chory się broni, odruchowo napinając mięśnie jeszcze bardziej.

Przykłady ćwiczeń rozluźniających

Ćwiczenie 1. Stanie wrozkroku, kończyny górne wzdłuż tułowia, palce rąk rozwarte. Ruch: szybkie skręty i potrząsanie kończynami górnymi.

Ćwiczenie 2. Stanie, kończyny górne wzdłuż tułowia. Ruch: wymachy kończyn górnych w lewo i w prawo ze skrętami tułowia i uginaniem nóg w kolanach.

Ćwiczenie 3. Stanie, kończyny górne wzdłuż tułowia. Ruch: wymachy kończyn górnych w przód, w tył, w bok.

Ćwiczenie 4. Stanie w rozkroku, pochylenie tułowia w przód, kończyny górne zwisają, mięśnie rozluźnione. Ruch: wymachy kończyn górnych w przód, w tył, w lewo i w prawo, spowodowane rytmicznymi skrętami tułowia.

Ćwiczenie 5. Wolny marsz zluźnymi wymachami nóg do przodu.

Zobacz także: Wybrane formy zajęć rekreacyjnych, Gry ruchowe dla osób z chorobami reumatycznymi


Różnorodne formy ruchu są niezastąpionym środkiem profilaktycznym i leczniczym wwielu chorobach, w tym reumatycznych. Atrakcyjne i bardzo korzystne są zajęcia zrekreacji fizycznej umożliwiające chorym ruch na świeżym powietrzu. Wiedząc o tym, trzeba policzyć, ile godzin wciągu dnia spędza się w ruchu, aile siedząc przy biurku lub przed telewizorem. Jeżeli mało czasu poświęcamy na ruch, a przeważa siedzący tryb życia – trzeba szybko podjąć decyzję – udać się do lekarza i rozpocząć zlecone zajęcia z rekreacji fizycznej, nie zrażając się początkowymi trudnościami. Należy również pamiętać o tym, że najlepsze wyniki daje aktywność ruchowa zrównoczesnym prowadzeniem zdrowego trybu życia (prawidłowe odżywianie się, rezygnacja z używek lub ograniczenie ich spożywania, zaprzestanie palenia tytoniu).

12.10.2016
Zobacz także
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta