Zaburzenia pożądania

Co to jest i jakie są przyczyny?

Pożądanie seksualne stanowi zespół reakcji emocjonalnych i przeżyć, będących psychiczną reprezentacją biologicznego popędu seksualnego. Do naturalnych reakcji związanych z aktywnością tej funkcji psychiki należą: ogólne zainteresowanie tematyką życia seksualnego, fantazjowanie na temat partnerów i różnych form realizacji seksualnej, reagowanie na bodźce natury seksualnej (np. flirtowanie), motywacja do osiągania podniecenia seksualnego i dążenie do spełnienia w formie stosunku seksualnego lub masturbacji.

Brak lub ograniczenie pożądania wiąże się z zahamowaniem niektórych lub wszystkich wymienionych aspektów przeżywania. Okresy ograniczenia siły pożądania zdarzają się wśród kobiet całkowicie zdrowych, w rozmaitych sytuacjach, np. takich jak opieka nad niemowlęciem, choroba lub żałoba, czas bezpośrednio po rozstaniu z partnerem itp. O zaburzeniu mówi się zwykle wtedy, kiedy zmniejszenie lub brak pożądania wykracza poza przyjęte normy związane z cyklem życiowym czy długością trwania związku (np. fantazjowanie o partnerze jest nasilone głównie w pierwszych miesiącach, czy latach relacji seksualnej) oraz stanowi istotny problem dla kobiety. Zmniejszone pożądanie oddziałuje zazwyczaj negatywnie na częstość podejmowania aktywności seksualnej oraz płynącą z niej satysfakcję.

Przyczyny zaburzeń pożądania wiążą się z jego biologicznym i psychicznym wymiarem. Wśród czynników biologicznych znaczenie mają zakłócenia wzajemnie powiązanych układów: hormonalnego (estrogeny i androgeny, oksytocyna i hamująca reakcje seksualne prolaktyna) oraz nerwowego (układ limbiczny mózgu, główny neuroprzekaźnik – dopamina). Mogą się one pojawić w przebiegu różnych chorób – psychicznych (np. depresja) i somatycznych (np. choroby wątroby) oraz w wyniku przyjmowania substancji toksycznych (np. alkohol) i leków (np. przeciwpadaczkowych lub przeciwdepresyjnych).

Na wymiar psychiczny składają się elementy poznawcze (np. fantazjowanie, zainteresowanie seksem, dążenie do utrzymania związku z partnerem) i motywacyjne (dążenie do intymności, przyjemności, podniecenia i zaspokojenia pożądania). Zakłócenie w tych obszarach może wynikać z trudności w relacji partnerskiej, zaburzeń lękowych i osobowości, cechujących się przeżywaniem sprzecznych tendencji do realizacji i blokowania potrzeb seksualnych w związku np. z lękiem przed odrzuceniem lub przekonaniami zawierającymi zakaz czerpania przyjemności z seksu i swobodnego wyboru partnera.

Diagnoza i leczenie

Leczenie zaburzeń pożądania wymaga przeprowadzenia najpierw przez lekarza seksuologa szczegółowej i kompleksowej diagnostyki, uwzględniającej: badania hormonalne (często wraz z konsultacją ginekologiczną lub endokrynologiczną), stan psychiczny, jakość aktualnej relacji partnerskiej (w tym celu kobieta może być zaproszona na spotkanie razem z partnerem), historię wcześniejszych relacji seksualnych i rozwoju psychoseksualnego oraz wywiad dotyczący aktualnego stanu libido. Ten ostatni może zawierać pytania o poziom zainteresowania seksem, częstość i jakość snów erotycznych i fantazji seksualnych, aktywność autoerotyczną (masturbacja), okoliczności narastania lub zmniejszania się zainteresowania seksem (np. zależnie od partnera), częstość odbywania stosunków seksualnych, ewentualnych problemów seksualnych partnera oraz innych dysfunkcji badanej. Po wykonaniu pełnej diagnostyki lekarz proponuje formę leczenia odpowiednią do przyczyny (lub przyczyn) zaburzenia. Najczęściej będzie to psychoterapia indywidualna lub terapia pary, a w przypadku wykrycia zakłóceń hormonalnych, leczenie ukierunkowane na ich przyczynę. Dodatkowo lekarz może zalecić zmiany stylu życia (np. porzucenie palenia papierosów, bądź picia alkoholu, dietę, aktywność fizyczną itp.), leczenie specjalistyczne – ginekologiczne, internistyczne, leczenie seksuologiczne partnera (w przypadku dysfunkcji partnera jako pierwotnej przyczyny obniżenia pożądania u kobiety) oraz leczenie psychiatryczne (np. w przypadku stwierdzenia nerwicy lub depresji).