×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaburzenia podniecenia

lek. med. Łukasz Müldner-Nieckowski
specjalista psychiatra, psychoterapeuta
Katedra Psychoterapii UJ CM

Co to jest i jakie są przyczyny?

Podniecenie seksualne u kobiet ma dwa podstawowe składniki – fizjologiczny i psychiczny (subiektywny). Fizjologiczna reakcja podniecenia (zespół gotowości płciowej) obejmuje między innymi nawilżenie pochwy, uczucie mrowienia i obrzmienie narządów płciowych, a także zaczerwienienie skóry i erekcję brodawek sutkowych. Podniecenie subiektywne wiąże się z odczuwaniem erotycznej ekscytacji (podniecenie psychiczne) i przyjemności seksualnej.

Jeżeli brak reakcji podniecenia jest długotrwały i niezależny od okoliczności, rozpoznaje się zaburzenia podniecenia. Rozróżnia się trzy typy zaburzeń podniecenia – subiektywne, pochodzenia genitalnego i złożone. Subiektywne zaburzenie podniecenia to znaczne zmniejszenie lub brak uczucia podniecenia i przyjemności seksualnej podczas jakiegokolwiek rodzaju stymulacji seksualnej. Jednocześnie obecna jest fizjologiczna reakcja podniecenia. Zaburzenie podniecenia seksualnego pochodzenia genitalnego to sytuacja odwrotna. Subiektywne podniecenie seksualne związane z bodźcami niezależnymi od odczuć w obrębie genitaliów jest zachowane (reakcja na sytuację intymności, zapach, dotyk, wygląd partnera itp.), jednak czucie w okolicy łechtaczki, wejścia do pochwy i wnętrza pochwy jest znacznie zmniejszone, brak także obrzmienia i nawilżenia pochwy lub są one nieznaczne. Złożone zaburzenie podniecenia obejmuje brak zarówno subiektywnych odczuć związanych z podnieceniem, jak i reakcji genitalnej.

Prawidłowa reakcja genitalna zależy od współgrania czynników naczyniowych, neurologicznych i hormonalnych. Zakłócenie w obrębie każdego z tych układów może powodować dysfunkcję w zakresie fizjologicznego aspektu podniecenia. Wśród czynników hormonalnych bardzo istotne jest działanie estrogenów, których stężenie miejscowe może być niewystarczające, np. w okresie menopauzy lub w czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej. Nerwy obwodowe mogą ulegać uszkodzeniom w przebiegu niektórych chorób somatycznych i pod wpływem stosowania substancji toksycznych (np. cukrzyca, alkohol, chemioterapia). Istotny negatywny wpływ na reakcję genitalną mogą także mieć infekcje układu moczowego lub pochwy – wiążą się zazwyczaj z nieprawidłowym nawilżeniem, podrażnieniem i bólem w czasie stosunku.

Czynniki psychologiczne, które nie tylko odgrywają podstawową rolę w zakresie subiektywnego składnika podniecenia, ale także biorą udział w powstawaniu reakcji genitalnej, to między innymi: nieznajomość reakcji seksualnych swojego ciała, w tym trudność w rozpoznawaniu reakcji genitalnej; brak pożądania seksualnego lub zahamowania w zakresie seksualności; świadomość problemów seksualnych partnera; zaburzenia lękowe lub depresyjne – lęk, niechęć, brak energii; zła atmosfera emocjonalna w relacji partnerskiej (w tym przemoc); brak w relacji seksualnej poczucia intymności czy wystarczającego poziomu stymulacji (gry wstępnej).

Diagnoza i leczenie

Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, która obejmuje zazwyczaj: badanie ginekologiczne, badania laboratoryjne (głównie oznaczenie stężenia estrogenów, prolaktyny, hormonów tarczycy), badanie seksuologiczne, konsultację psychiatryczną lub psychoterapeutyczną. W zależności od rozpoznanych przyczyn zaburzenia proponowane są odpowiednie metody leczenia. Jeżeli problem dotyczy zaburzeń somatycznych, leczona jest przede wszystkim choroba podstawowa, jednak często możliwe jest zastosowanie leków hormonalnych (estrogeny doustne lub miejscowe) lub niehormonalnych (np. sildenafil) oraz preparatów zastępujących naturalne nawilżenie pochwy. Jeśli istotne jest psychologiczne podłoże dysfunkcji, najczęstszą propozycją leczenia będzie psychoterapia – zwykle indywidualna, oraz (choć rzadko stosowana jednocześnie z psychoterapią) terapia seksuologiczna. Nierzadko łączy się wymienione metody leczenia.

U niektórych kobiet może występować zaburzenie o typie przeciwnym – przetrwałe zaburzenie podniecenia seksualnego. Jest to pojawiające się i utrzymujące spontanicznie – bez stymulacji seksualnej – odczuwanie ciągłego podniecenia, głównie jego wykładników fizjologicznych (mrowienie, obrzmienie, nawilżenie). Stan taki może trwać wiele godzin, a nawet kilka dni. Czynniki wyzwalające to najczęściej stosunek seksualny lub masturbacja oraz zmiany w równowadze hormonalnej (menopauza, ciąża, zespół napięcia przedmiesiączkowego). Powodem wystąpienia tego uciążliwego zaburzenia mogą być stosowane leki oraz zaburzenia w obrębie unerwienia i unaczynienia narządów płciowych. Mogą też mieć charakter mieszany lub idiopatyczny (przyczyna nieustalona). Jest to zaburzenie mało jeszcze poznane. Nie ma ustalonych metod leczenia przyczynowego. Do metod objawowych (mogących przerwać stan przetrwałego podniecenia) należą: stosowanie zimnych okładów na okolicę genitaliów, wywołanie orgazmu w drodze masturbacji, miejscowe środki znieczulające, odstawienie (o ile jest to bezpieczne) lub zmiana stosowanych leków, fizykoterapia.

Piśmiennictwo:

1. Balon R., Segraves R.T.: Clinical Manual of Sexual Disorders. America Psychiatric Publishing Inc., 2009
2. Balon R.: Sexual Dysfunction. The Brain-Body Connection, Karger 2008
3. Balon R.: Sexual Dysfunction: Beyond the Brain-Body Connection, 2011
4. Bancroft J.: Seksualność człowieka. Elsevier Urban & Partner, 2011
5. Leiblum S.R.: Principles and Practice of Sex Therapy. The Guilford Press, 2007
6. Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V.: Podstawy seksuologii. PZWL, Warszawa 2010
7. Porst H., Buvat J.: Standard Practice in Sexual Medicine. Blackwell Publishing, 2006
21.07.2014
Zobacz także
  • Zaburzenia pożądania
  • Zaburzenia orgazmu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta