×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaburzenia erekcji

dr n. med. Bartosz Grabski1, dr n. med. Wojciech Cichoń2
1specjalista psychiatra, specjalista seksuolog
Katedra Psychiatrii UJ CM, Centrum Dobrej Terapii
2specjalista chirurg, Cichoń i Partnerzy, Lekarska Spółka Partnerska, oddział Urologii, Szpital Specjalistyczny im. Ludwika Rydygiera w Krakowie sp. z o.o., Kraków

Co to jest i jakie są przyczyny zaburzeń erekcji?

Zaburzenia erekcji definiowane są najczęściej jako niezdolność uzyskania i utrzymania wzwodu członka wystarczającego do satysfakcjonującego odbycia stosunku seksualnego. Często towarzyszy im indywidualny dyskomfort i trudności w relacji z partnerem seksualnym.

Inne nazwy spotykane w literaturze przedmiotu to: zaburzenia wzwodu, dysfunkcja erekcyjna, męskie zaburzenie erekcyjne oraz uznawane obecnie za niewłaściwe ze względu na swoją niejednoznaczność i wychodzące z użycia – zaburzenia potencji czy impotencja.

Zaburzenia erekcji podzielić można w zależności od przyjętego kryterium na:

Kryterium przyczynowe:

  • organiczne (choroba lub uszkodzenie somatyczne, wpływ leków, używek),
  • psychogenne,
  • mieszane (obie grupy przyczyn i czynników odgrywają rolę).

Kryterium początku:

  • trwające całe życie (pierwotne),
  • nabyte (wtórne).

Kryterium sytuacyjne:

  • zgeneralizowane (występują we wszystkich sytuacjach i okolicznościach),
  • sytuacyjne (określone miejsca, okoliczności, nie ze wszystkimi partnerkami/partnerami, podczas stosunku z partnerką/partnerem, ale nie podczas masturbacji).

Stopień nasilenia:

  • łagodne,
  • umiarkowane,
  • głębokie.

Możliwe przyczyny i czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń erekcji

Choroby układu sercowo-naczyniowego:

Choroby metaboliczne i endokrynologiczne:

  • cukrzyca,
  • hiperlipidemia (nadmiar cholesterolu we krwi),
  • choroby tarczycy,
  • hiperprolaktynemia (może być polekowa lub być wynikiem zaburzeń czynności przysadki mózgowej),
  • hipogonadyzm (niedobór testosteronu),
  • zespół metaboliczny (współwystępowanie wielu zaburzeń związanych z metabolizmem tłuszczów, cukru oraz otyłości i nadciśnienia tętniczego).

Choroby i zaburzenia psychiczne:

Choroby neurologiczne:

Inne choroby:

Choroby dotyczące prącia:

Urazy:

Inne zaburzenia seksualne:

Efekty uboczne związane z leczeniem innych chorób:

  • uraz chirurgiczny nerwów (np. usunięcie prostaty, odbytnicy),
  • usunięcie obu jąder,
  • radioterapia miednicy,
  • leki (poniżej).

Leki:
(problem szczegółowo omówiono w rozdziale poświęconym chorobom somatycznym i zaburzeniom psychicznym oraz stosowanym w ich terapii lekom na seksualność)

  • psychotropowe (przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, przeciwlękowe),.
  • przeciwnadciśnieniowe i krążeniowe (antyarytmiczne, ß-blokery, moczopędne, blokery kanału wapniowego),
  • hormonalne i metaboliczne (antyandrogeny, analogi hormonu luteinizującego, estrogeny, statyny, steroidy anaboliczne),
  • inne (H2-blokery, metoklopramid, ketokonazol).

Styl życia:

  • siedzący styl życia,
  • palenie tytoniu,
  • nadmierne spożycie alkoholu,
  • narkotyki (opioidy, marihuana, kokaina),
  • otyłość.

Czynniki niezależne:

  • starzenie się.

Czynniki psychogenne:

  • sytuacyjne i reaktywne:
    • brak prywatności i intymności,
    • przewidywanie niepowodzenia w interakcji seksualnej (szczególnie po wcześniejszym niepowodzeniu; działanie mechanizmu „błędnego koła”),
  • przepracowanie, przemęczenie, ostry i chroniczny stres,
  • czynniki związane z osobowością i jej rozwojem:
    • rozpoczynanie życia seksualnego (brak doświadczenia), skłonność reagowania zaburzeniami w sytuacjach trudnych,
    • niepewność w roli męskiej,
    • lęki wobec kobiet, seksu, fobie seksualne,
    • rygoryzm religijny i wrogi stosunek do seksu,
    • kompleks małego członka, niższości,
    • nieuświadomione potrzeby homoseksualne lub orientacja homoseksualna,
    • nieuświadomione lub niespełnione szczególne preferencje i potrzeby dotyczące typu aktywności czy stymulacji seksualnej,
  • dysfunkcjonalne i błędne przekonania i mity na temat męskiej seksualności (przykłady):
    • „prawdziwy mężczyzna nie zajmuje się takimi sprawami jak komunikacja lub uczucia”,
    • „każdy dotyk jest seksualny i powinien prowadzić do seksu”,
    • „prawdziwy mężczyzna zawsze sprawdza się w seksie”,
    • „większy znaczy lepszy”,
    • „kobiety nie będą mnie lubić, jeśli nie uzyskam erekcji”,
    • „prawdziwy mężczyzna nie ma problemów seksualnych”,
    • „powinienem być wydolny seksualnie całą noc”,
    • „obowiązek zaspokojenia kobiety spoczywa na mężczyźnie”,
  • czynniki związane z relacją partnerską:
    • konflikty w związku,
    • stresujące zachowania partnerki/partnera,
    • zanik atrakcyjności lub brak atrakcyjności partnerki/partnera,
    • zaburzenia seksualne u partnerki/partnera,
    • błędy w sztuce miłosnej,
    • nieuświadomione wrogie uczucia do partnerki/partnera.

Jak często występują zaburzenia erekcji?

Dane światowe i krajowe dostarczają obecnie bardzo wielu danych badawczych na temat częstości występowania zaburzeń erekcji.

Na przykład dane badawcze z ośmiu krajów pokazują następujące rozpowszechnienia w różnych grupach wiekowych:

  • 20–29 lat –8%,
  • 30–39 lat – 11%,
  • 40–49 lat – 15%,
  • 50–59 lat – 22%,
  • 60–69 lat – 30%,
  • 70–75 lat – 37%.

Podstawowe wnioski płynące z tych badań to:

  • problem dotyczy wszystkich grup wiekowych, także mężczyzn najmłodszych,
  • rozpowszechnienie problemu zwiększa się z wiekiem,
  • starszy wiek nie jest bezwzględnie związany z występowaniem tych zaburzeń.

Jak się objawiają zaburzenia erekcji?

Zaburzenia erekcji uznaje się obecnie nie tyle za odrębną chorobę, co objaw innych chorób, szczególnie dotyczących układu sercowo-naczyniowego, gdyż większość czynników ryzyka jest taka sama. Objawy zaburzeń mogą narastać stopniowo (częściej podejrzewa się wtedy udział czynników organicznych, np. narastającego w związku z nadciśnieniem i nadmiarem cholesterolu uszkodzenia naczyń) lub pojawić się nagle u osoby do tej pory dobrze funkcjonującej seksualnie (częściej podejrzewa się wtedy udział czynników psychologicznych, np. stres związany z nową partnerką, ostry stres związany z inną dziedziną życia lub bezpośredni wpływ działania innych czynników, np. spożycia dużej ilości alkoholu).

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Jednorazowe lub kilkukrotne wystąpienie objawów w sytuacji, którą da się zrozumieć psychologicznie lub przypisać jakiemuś czynnikowi, np. spożyciu alkoholu, nie wymaga podejmowania działań, szczególnie wtedy, gdy eliminacja tej sytuacji powoduje ustępowanie objawów. Jednak powtarzające się lub utrzymujące się zaburzenia erekcji, narastające w czasie zaburzenia erekcji wymagają konsultacji lekarskiej w celu postawienia właściwej diagnozy. Lekarzem tym może być seksuolog, urolog, psychiatra lub internista. Sensowne może być też być zgłoszenie się do kardiologa, bo zaburzenia erekcji mogą wyprzedzać o kilka lat inne objawy choroby wieńcowej i będący jej częstym następstwem zawał serca.

Jak lekarz ustala diagnozę?

Zaburzenia erekcji nie stanowią oddzielnej choroby. Uznaje się je raczej za objaw wymagający rozpoznania przyczyny tkwiącej u jego podłoża. Obecnie przeważa pogląd, iż w blisko 80% przypadków pierwotna przyczyna dotyczy czynników organicznych (najczęściej związanych z układem krążenia), a w 20% czynników psychogennych. Czynniki psychologiczne jako wtórne, tj. będące reakcją na pojawiający się problem, wydają się odgrywać znaczenie u większości mężczyzn, bez względu na przyczynę pierwotną i stąd wymagają uwzględnienia w kompleksowej diagnostyce i leczeniu zaburzeń erekcji. Ponieważ zaburzenia erekcji mogą być objawem wielu poważnych chorób lub mieć te same czynniki ryzyka, ich właściwe rozpoznanie i leczenie ma bardzo duże znaczenie nie tylko dla jakości życia seksualnego mężczyzny i pary, ale również dla całokształtu zdrowia danej osoby. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ istnieją obecnie możliwością skutecznego leczenia bardzo wielu chorych.

Rozpoznanie dokonuje lekarz na podstawie następujących badań służących identyfikacji przyczyn leżących u podłoża zaburzeń erekcji:

  • szczegółowego wywiadu od pacjenta i jego partnerki/partnera,
  • badania z zastosowaniem metod kwestionariuszowych i skal,
  • badań biochemicznych i hormonalnych wykonywanych z pobranej krwi,
  • badania urologicznego, czasami również neurologicznego i internistycznego,
  • metod aparaturowych (USG naczyń członka, aparatów do pomiaru nocnych wzwodów).

Wywiad musi uwzględnić wcześniej wymienione czynniki będące potencjalnymi przyczynami lub zwiększającymi ryzyko pojawienia się zaburzeń, a także obecność nocnych i porannych wzwodów członka – ich obecność sugeruje udział czynników psychogennych.

Najczęściej stosowane kwestionariusze i skale to:

  • kwestionariusz do oceny życia płciowego mężczyzny (IIEF-5),
  • skala twardości członka.

Wśród badań biochemicznych i hormonalnych wykonuje się (wybór zależeć będzie od lekarza w zależności od danych z wywiadu, obecności innych objawów, wcześniejszych wyników):

  • morfologia krwi,
  • stężenie cukru i lipidów (lipidogram),
  • próby wątrobowe,
  • jonogram, mocznikkreatynina,
  • stężenie hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4),
  • stężenie testosteronu całkowitego i wolnego,
  • SHGB (globulina wiążąca hormony sterydowe),
  • LH, FSH,
  • PRL (prolaktyna),
  • antygen swoisty dla prostaty (PSA).
  • Badania lekarskie mogą obejmować:
  • pomiar ciśnienia krwi,
  • badanie per rectum (przez odbyt),
  • badanie dotykowe członka i jąder,
  • USG naczyń członka, jąder, miednicy,
  • badanie odruchów nerwowych,
  • badanie ogólne (osłuchiwanie, badanie dotykiem).

Jakie są sposoby leczenia?

Wymienione metody zostały szczegółowiej omówione w działach poświęconych farmakologicznym, i psychologicznym metodom leczenia zaburzeń seksualnych.

Wśród metod farmakologicznych lekarz może zaproponować:
Leczenie farmakologiczne – doustne:
  • selektywne i odwracalne inhibitory fosfodiesterazy typu 5 (PDE 5),
    • sildenafil,
    • wardenafil,
    • tadalafil,
  • inne leki doustne dobrane w zależności od oceny mechanizmów powstawania zaburzeń:
    • trazodon,
    • bupropion,
    • apomorfina,
    • testosteron,
    • bromokryptyna,
    • johimbina,
  • Leczenie farmakologiczne – w postaci iniekcji do ciał jamistych członka (zastrzyków):

    • alprostadyl (prostaglandyna E1),

    Aparaty próżniowe.

    Leczenie chirurgiczne:

    • protezowanie członka,
    • udrożnienie naczyń członka.

    Fizjoterapia – ćwiczenia mięśni dna miednicy.

    Metody psychologiczne:

    • edukacja seksualna i poradnictwo seksualne,
    • metody behawioralne i treningowe:
      • koncentracja na doznaniach zmysłowych,
      • trening umiejętności seksualnych,
      • trening komunikacji,
      • systematyczna desensytyzacja,
      • inne.

      Psychoterapia indywidualna:

      • zróżnicowane cele, w oparciu o różne szkoły terapii i różny dobór interwencji,
      • terapia psychoseksualna.

      Terapia pary:

      • psychoterapia partnerska/małżeńska,
      • terapia seksualna.

      Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

      Możliwość całkowitego wyleczenia zależny od przyczyny. Skuteczność doustnych leków stosowanych w zaburzeniach erekcji jest bardzo duża. U chorych z poważnymi uszkodzeniami naczyń, zaawansowaną cukrzycą, uszkodzeniami tkanek członka, u osób u których współistnieje niedoczynność jąder w zakresie wydzielania testosteronu skuteczność doustnych leków jest mniejsza. Przyczyną może być też niewłaściwe przyjmowanie leków doustnych. Podobnie dobre rezultaty osiąga się po zastosowaniu iniekcji do ciał jamistych członka albo aparatów próżniowych. Metody te mogą być skuteczne i wskazane u niektórych chorych nieodpowiadających na leki doustne lub niemogących ich stosować. Metody psychoterapeutyczne i treningowe wykazują dobrą skuteczność w przypadkach, w których problem pojawił się w pewnym momencie funkcjonowania seksualnego (nie dotyczy na przykład całego życia), partnerów łączy dobra więź, występuje obustronne pożądanie i dobry ogólny stan zdrowia. Często właściwe jest łączenie metod farmakologicznych i psychoterapeutycznych.

      Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

      Po ukończeniu zasadniczego leczenia (ustąpienie objawów, zmniejszenie się ich nasilenia) dalsze postępowanie, np. kontynuowanie farmakoterapii i/lub psychoterapii, ustala lekarz. Pacjent powinien podjąć działania zapobiegające, opisane poniżej. Jeśli nie usunięto właściwej przyczyny zaburzenia (psychologicznej lub zdrowotnej), problem może nawracać. Czasami usunięcie przyczyny nie jest możliwe, np. trwałego uszkodzenia naczyń lub nerwów w wyniku operacji, ciężkiej miażdżycy czy ciężkiej cukrzycy.

      Co robić, aby uniknąć zachorowania?

      Zaburzenia erekcji nie stanowią samodzielnej choroby, uznaje się je raczej za objaw innych chorób lub stanów tkwiących u ich podłoża. Zapobieganie zachorowaniu polegać będzie więc na prewencji najczęstszych chorób, które mogą być ich przyczyną oraz eliminacji czynników ryzyka, głównie związanych ze stylem życiem, na które mamy największy wpływ. Ważny będzie sposób odżywiania się, najlepiej z zastosowaniem tzw. diety śródziemnomorskiej, z dużą ilością warzyw, przetworów zbożowych, ryb, a małą tłuszczów zwierzęcych i czerwonego mięsa. Zalecić należy regularny, najlepiej codzienny ruch na świeżym powietrzu, rezygnację z picia nadmiernych ilości alkoholu, całkowite wyeliminowanie palenia papierosów, nieużywanie narkotyków i zbędnych środków farmakologicznych niezaordynowanych przez lekarza. Ważne jest zdobywanie umiejętności skuteczniejszego rozwiązywania problemów dnia codziennego, umiejętności relaksacji i walki ze stresem, dbanie o racjonalne planowanie czasu z uwzględnieniem odpowiedniej ilości czasu na odpoczynek i sen, dbanie o kulturę (doskonalenie umiejętności komunikacyjnych, doskonalenie i urozmaicanie sztuki miłosnej) związków intymnych.

      Ważna będzie też okresowa kontrola stanu zdrowia, uwzględniająca przede wszystkim często występujące problemy: kontrola ciśnienia tętniczego, kontrola stężenia glukozy (cukru) we krwi, oznaczanie stężenia cholesterolu (tzw. lipidogram).

      Piśmiennictwo:

      Balon R., Taylor Segraves R.:  Clinical Manual of Sexual Disorders. American Psychiatric Association Publishing, 2009
      Lew-Starowicz Z. Zaburzenia seksualne w praktyce ogólnolekarskiej. Termedia 2004
      Tomlinson J.M.: ABC of sexual Heath, Blackwell Publishing, 2005
      Nezu A.M., Nezu C.M. Lombardo E.: Cognitive-behavioral case formulation and treatment design. A problem solving approach, Springer 2004
      Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V.: Podstawy seksuologii, PZWL, Warszawa 2010
    20.01.2016
    Zobacz także
    • Wytrysk przedwczesny
    • Wytrysk opóźniony
    • Zaburzenia erekcji – leczenie farmakologiczne i operacyjne
    Doradca Medyczny
    • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
    • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
    • Dokąd mam się udać?
    +48

    w dni powszednie od 8.00 do 18.00
    Cena konsultacji 29 zł

    Zaprenumeruj newsletter

    Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

    Dziękujemy.

    Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

    Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

    Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

    Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

    Nie, dziękuję.
    Poradnik świadomego pacjenta