×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Higiena jamy ustnej dorosłych pacjentów


Zakład Dydaktyki Medycznej - Wydział Lekarski, Kraków

Zwalczanie płytki nazębnej stanowi podstawę zapobiegania chorobom przyzębia oraz próchnicy zębów i leczenia już istniejących chorób, a także utrzymania ich zdrowia po zakończonym leczeniu periodontologicznym, protetycznym, zachowawczym i chirurgicznym.

Odpowiednie szczotkowanie zębów nie tylko zapobiega rozwojowi próchnicy pierwotnej, lecz również próchnicy wtórnej (próchnicy występującej wokół wypełnień, koron, mostów itp.), stanów zapalnych przyzębia i tkanek okołowszczepowych. W prostym tłumaczeniu oznacza to, że po zakończeniu jakiegokolwiek leczenia, czy to zachowawczego, protetycznego, implantologicznego, czy jakiegokolwiek innego, poziom utrzymywanej higieny ma decydujący wpływ na stan zębów i uzupełnień. Z tego powodu stomatolodzy tak bardzo podkreślają konieczność utrzymania idealnej higieny jamy ustnej, regularnych wizyt kontrolnych oraz regularnego oczyszczania zębów z nalotów w gabinecie stomatologicznym.

W celu utrzymania optymalnej higieny jamy ustnej zaleca się szczotkowanie zębów dwa razy dziennie: rano – dla urody (tzn. żeby pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust, który niestety towarzyszy nam po przebudzeniu) i wieczorem – dla zdrowia. Wieczorne mycie zębów powinno się składać ze szczotkowania zębów i języka, nitkowania i na koniec płukania jamy ustnej odpowiednim płynem (np. znoszącym nadwrażliwość, zmniejszającym ryzyko próchnicy, zapobiegającym zapaleniu dziąseł itp.). W przypadku porannego mycia zębów można pominąć nitkowanie zębów.

W poniższym artykule postaram się przybliżyć temat higieny jamy ustnej.

Rodzaje szczoteczek do zębów

Szczoteczki dzielimy ze względu na budowę części pracującej, twardość włosia oraz sposób posługiwania się nimi.

Ze względu na kształt części pracującej wyróżniamy szczoteczki jedno- i wielopęczkowe. Dorośli pacjenci najczęściej stosują szczoteczki wielopęczkowe (3–4 rzędy włosia na szerokość i 10–12 rzędów na długość) .

Na rynku dostępne są również szczoteczki do zadań specjalnych, np. szczoteczki jednopęczkowe służące do szczotkowania przestrzeni międzyzębowych oraz zębów z założonymi zamkami ortodontycznymi.

Dodatkowo mamy od wyboru szczoteczki z taką samą lub różną długością włosia lub z obecnymi pionowymi gumkami.

Ze względu na twardość włosia szczoteczki możemy podzielić na szczoteczki o twardym, średnio twardym i miękkim włosiu, jak również super miękkie szczoteczki do implantów. Szczoteczki twarde, miękkie i do implantów są szczoteczkami do zadań specjalnych. Szczoteczki do implantów mają najcieńsze i najmiększe włosie (0,08–0,12 mm średnicy). Szczoteczki miękkie (0,18–0,2 mm) stosowane są okresowo w przypadku zapalenia przyzębia, wrzodziejącego zapalenia dziąseł i przyzębia oraz gdy zalecane jest stosowanie specjalnej metody szczotkowania zębów – metody Bassa, w której pacjent wprowadza szczoteczkę w obrąb szczeliny dziąsłowej (czyli wsuwa szczoteczkę pod dziąsło).

Ze względu na sposób posługiwania się szczoteczką wyróżniamy szczoteczki manualne i elektryczne. Szczoteczki manualne są polecane w większości wypadków. Odstępstwem od tej reguły są pacjenci niepełnosprawni fizycznie lub umysłowo oraz osoby sprawne, mające problem z opanowaniem prawidłowej techniki szczotkowania zębów.

Pasta do zębów

Pacjenci często pytają mnie, jaką pastę do zębów powinni wybrać. Obecnie na rynku wszystkie dostępne pasty zawierają fluor, zatem moja odpowiedź jest jedna: jakąkolwiek. Jeśli u pacjenta nie występują szczególne wskazania (np. zapalenie przyzębia, nadwrażliwość zębów itp), to najważniejsze jest używanie pasty i szczoteczki!

Podstawowe zasady szczotkowania zębów

  • Należy stabilnie trzymać szczoteczkę w ręce.
  • Należy szczotkować wszystkie zęby, nie pomijając żadnego zęba ani żadnej jego powierzchni.
  • Szczotkowanie powinno trwać około 2 minut bez względu na to, czy szczoteczka jest manualna czy elektryczna.
  • Po około 2 miesiącach prawidłowego użytkowania szczoteczka powinna mieć powyginane pęczki włosia, co będzie świadczyć o konieczności jej wymiany.

  • Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, należy stosować szczoteczkę średnio twardą.

Jak szczotkować zęby

Jeśli nie występują poważne stany zapalne tkanek przyzębia. najbardziej polecaną metodą szczotkowania zębów u dorosłych pacjentów jest metoda roll. Jest to dosyć wymagająca metoda, ale według mnie dająca najlepsze rezultaty.

Szczotkowanie należy rozpocząć od przyłożenia szczoteczki do zębów pod kątem 45° do dziąsła, tak aby włosie szczoteczki było skierowane do góry w łuku górnym i w dół w łuku dolnym, a uchwyt szczoteczki równolegle do łuku zębowego.



W tym momencie wykonujemy ruch przypominający rolowanie szczoteczki w palcach, trzymając ją mocno przyciśniętą do dziąseł i zębów, tak aby w każdej fazie ruchu była do nich przyciśnięta całą powierzchnią włosia.



Dzięki temu wszystkie resztki są wymiatane zarówno z dziąsła, jak i z zębów. W następnej fazie należy odsunąć szczoteczkę od zęba i ponownie ułożyć ją pod kątem 45° na dziąśle. Zaleca się wykonanie 4–6 takich ruchów na każde 2–3 zęby, które obejmuje szczoteczka. Następnie należy się przesunąć na kolejne 2–3 zęby. Te same ruchy należy wykonać w obrębie wszystkich zębów najpierw na stronie wargowej/policzkowej, a następnie na stronie podniebiennej/językowej. Na koniec należy wyszczotkować powierzchnie żujące (czyli te, które bezpośrednio gryzą pokarm) zębów ruchem przód-tył. W szczególnych wypadkach lekarz zaleci rozpoczęcie szczotkowania od powierzchni żującej.

Metoda roll to tak zwana metoda „dziąsło-ząb” co oznacza, że ruch powinien zawsze być wykonywany z dziąsła na ząb, a nigdy z zęba na dziąsło. Wykonanie ruchu odwrotnego spowodowałoby wciśnięcie resztek pokarmowych pomiędzy ząb i dziąsło, co doprowadziłoby do powstania stanu zapalnego dziąsła i próchnicy w okolicy szyjki zęba.

Bardzo ważna podczas uczenia się tej metody jest cierpliwość. Jest to metoda bardzo trudna manualnie – moment podnoszenia szczoteczki i ponownego ustawiania jej na dziąśle. Moim pacjentom często opowiadam, jak sama się jej uczyłam. Brałam szczoteczkę do pokoju i uczyłam się metody roll, jednocześnie oglądając wiadomości lub jakikolwiek film. Odstęp między reklamami w pewnej stacji telewizyjnej (ok. 15 minut) był idealny do prawidłowego wyszczotkowania wszystkich zębów.

Metoda roll nie nadaje się do stosowania u pacjentów, u których występuje duży przerost dziąsła, ponieważ kształt dziąsła uniemożliwi oczyszczenie zęba w jego sąsiedztwie.

WAŻNE! Jeśli podczas szczotkowania zębów występuje krwawienie z dziąseł, oznacza to, że są one w stanie zapalnym. Wielu pacjentów uważa, że powinno w takim wypadku unikać szczotkowania zębów, żeby nie wywołać większego krwawienia. Nic bardziej mylnego. Należy wtedy zintensyfikować higienę jamy ustnej. Jeśli po 1–2 tygodniach bardziej intensywnego szczotkowania zębów krwawienie się nie zmniejszy, sugeruję wizytę u stomatologa. Dentysta oceni stan zębów i dziąseł i w zależności od potrzeb wyczyści zęby z kamienia i nalotów, zaleci stosowanie innej metody szczotkowania zębów lub specjalnej pasty albo płynu zmniejszających stan zapalny dziąseł. W skrajnych przypadkach stomatolog przepisze antybiotyk.

Szczotkowanie języka

Szczotkowanie języka specjalną skrobaczką lub wcześniej używaną szczoteczką do zębów jest kolejnym elementem higieny jamy ustnej (w dużej mierze odpowiedzialnym za zapach z ust). W przypadku stosowania skrobaczki po zakończeniu szczotkowania zębów i wypłukaniu jamy ustnej na skrobaczkę należy nałożyć pastę do zębów i dokładnie wyskrobać górną powierzchnię języka. Innym sposobem jest wykorzystanie w tym celu szczoteczki do zębów. Po wymyciu zębów należy ją wypłukać, a następnie nałożyć na nią kolejną, małą porcję pasty do zębów (wielkości zielonego groszku) i wyszczotkować język. Z dwóch powodów preferuję stosowanie szczoteczki do zębów. Po pierwsze ogranicza to niepotrzebne koszty. Drugim powodem jest budowa języka. Niektóre osoby mają bardziej nitkowatą budowę języka i niestety czyszczenie języka skrobaczką jest z tego powodu mało efektywne.

Jak nitkować zęby

Kolejnym etapem wieczornej higieny jamy ustnej jest nitkowanie przestrzeni zębowych. Pomiędzy zębami, szczególnie bocznymi, najczęściej nie występuje dostateczna przestrzeń, żeby można ją było oczyścić szczoteczką do zębów. Dlatego zbierają się tam duże ilości resztek pokarmowych, a próchnica jest tam częstym zjawiskiem. Co więcej, gdy już się pojawi, to najczęściej jednocześnie obejmuje dwa sąsiadujące ze sobą zęby.

Do oczyszczania tych przestrzeni wykorzystywana jest nić dentystyczna. W przypadku jej stosowania również bardzo ważna jest technika stosowania. Na każdy łuk zębowy (górny i dolny) należy zastosować około 1 metr nitki!!! Zaraz wytłumaczę, skąd bierze się taka jej ilość. Nitkę należy nawinąć na dwa palce (ja zawijam nitkę na palce wskazujące).



Następnie należy ją włożyć w szczelinę między dwoma zębami mniej więcej w środku tej szczeliny,

a następnie wykonać jeden ruch „wyciągający” do powierzchni żującej po powierzchni jednego z zębów.

Następnie należy przewinąć nitkę na palcach, tak aby nie wtłaczać w szczelinę wyjętych wcześniej resztek jedzenia i ponownie, czystą nitkę założyć do tej samej szczeliny.



Tym razem nitkę należy wyjąć po powierzchni drugiego zęba. W ten sposób zostały oczyszczone dwa sąsiadujące ze sobą zęby. W kolejnym kroku należy ponownie przewinąć nitkę i wykonać oczyszczenie wszystkich kolejnych zębów.

WAŻNE!

Nie wolno nitką wykonywać poziomych ruchów piłujących, ponieważ takie postępowanie bardzo łatwo może uszkodzić dziąsło.

Niektórzy pacjenci zgłaszają, że mają problem z umieszczeniem nitki między zębami. Niestety początkowo jest to jak najbardziej naturalne. Z pomocą takim pacjentom przyszli producenci specjalnych nitek nałożonych na plastikowe uchwyty (ryc. 10 ). Tutaj należy jednak pamiętać, że taką nitkę można zastosować tylko raz do jednej przestrzeni zębowej, a potem należy ją wyrzucić i wziąć nową. Na wyczyszczenie całego uzębienia powinno się zatem użyć ich nawet kilkadziesiąt. Dlatego to rozwiązanie jest bardziej kosztowne niż tradycyjna nitka.

Na zakończenie wieczornej rutyny

Ostatnim elementem higieny jamy ustnej jest płukanie jej płynem. W przypadku płynu najlepiej postępować zgodnie z zaleceniami producenta. Niektórzy producenci zalecają korzystanie z nierozcieńczonego płynu, niektórzy z rozcieńczonego. Różnić się mogą również ilości zalecanego płynu oraz czas płukania jamy ustnej.

Na zakończenie mogę tylko życzyć Państwu powodzenia w uczeniu się nowych metod mycia zębów i dużo zdrowia dla Państwa zębów i jamy ustnej.

Zobacz film instruktażowy:


Nitkowanie zębów
17.08.2016
Zobacz także
  • W jaki sposób stomatolog ocenia poziom higieny jamy ustnej, a jak może to zrobić pacjent?
  • Wybielanie zębów
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta