×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Szczepienie przeciwko gruźlicy

prof. dr hab. med. Ewa Bernatowska
Klinika Immunologii
Instytut "Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka" w Warszawie
Opracowano na podstawie poradnika dla rodziców "Pierwsze dwa lata życia dziecka" wydanego przez Medycynę Praktyczną

Co to jest gruźlica?

Gruźlica jest ciężką chorobą wywoływaną przez bakterię nazywaną prątkiem gruźlicy. Najczęściej jest kojarzona z chorobą płuc, ale może zaatakować praktycznie każdy narząd lub wiele z nich jednocześnie (postać rozsiana).

Najcięższe postacie, związane z dużą śmiertelnością, to gruźlica rozsiana i gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje na gruźlicę?

Polska należy do krajów o średniej liczbie zachorowań na gruźlicę, a każdego roku jest ich coraz mniej. Chorują głównie dorośli, a liczba zachorowań u dzieci – m.in. dzięki prowadzonym od lat skutecznym szczepieniom – jest znacznie mniejsza.

Zakażenie zwykle rozprzestrzenia się drogą oddechową, a dzieci najczęściej zarażają się w wyniku kontaktu z chorym wydalającym prątki gruźlicy w ślinie.

Choć ryzyko zachorowania nieszczepionego dziecka na gruźlicę w Polsce jest obecnie małe, konsekwencje zachorowania mogą być bardzo poważne, zwłaszcza u najmłodszych dzieci (postać rozsiana, zapalenie opon).

Czy można zapobiec zachorowaniu na gruźlicę?

Tak. Bardzo skutecznym sposobem zapobiegania zachorowaniom na gruźlicę jest szczepienie dzieci w 1. roku życia, a najlepiej w pierwszych dniach po urodzeniu.

Jedna dawka szczepionki chroni dziecko przed najcięższymi postaciami gruźlicy i znacznie zmniejsza ryzyko jakiegokolwiek zachorowania na tę chorobę. Ochrona prawdopodobnie utrzymuje się co najmniej przez 15—20 lat, a podawanie dodatkowych dawek nie zwiększa już skuteczności szczepienia.

Jeżeli dziecko nie było szczepione w wieku niemowlęcym lub przedszkolnym, to zaszczepienie go nawet w wieku szkolnym daje wyraźne korzyści w postaci ochrony przed gruźlicą. Dbaj ponadto o dobry stan zdrowia i odżywienia swojego dziecka. Dzieci osłabione, niedożywione i z ciężkimi niedoborami odporności łatwiej zapadają na gruźlicę.

Ważne

Jak najwcześniej zaszczep swoje dziecko przeciwko gruźlicy. Przed wypisaniem z oddziału noworodkowego do domu upewnij się, czy Twoje dziecko otrzymało szczepionkę. Zapytaj o to pediatrę w szpitalu.

Jaka jest szczepionka przeciwko gruźlicy?

Szczepionka przeciwko gruźlicy – BCG od nazwisk (Calmette i Guérin) odkrywców bakterii wykorzystanej do jej produkcji – zawiera żywy prątek bydlęcy podobny do bakterii wywołującej gruźlicę u człowieka, ale tak zmieniony, aby u zdrowego dziecka nie wywoływał choroby. Szczepionkę BCG stosuje się już od ponad 50 lat.

Czy szczepienie jest bezpieczne?

Szczepionka BCG podana zdrowemu dziecku jest bezpieczna. Praktycznie zawsze wywołuje jednak odczyn zapalny skóry w miejscu wstrzyknięcia (niebolesny, niepowodujący dyskomfortu):

  • bezpośrednio po szczepieniu pojawia się białawy pęcherzyk, który znika po kilku minutach;
  • 2-3 dni po szczepieniu może się pojawić czerwonawy guzek (naciek) o średnicy kilku milimetrów, często z małym pęcherzykiem, który szybko się goi;
  • 2-3 tygodni po szczepieniu powstaje naciek (stwardnienie), który utrzymuje się przez kilka tygodni (na jego szczycie zwykle tworzy się ropny pęcherzyk [krostka], a następnie owrzodzenie – nie trzeba na nie nakładać opatrunku ani plastra, a dziecko można normalnie kąpać);
  • 2-3 miesięcy po szczepieniu owrzodzenie goi się samoistnie, często pozostawiając bliznę o średnicy 3-10 mm.


U niektórych dzieci przez kilka, a nawet kilkanaście miesięcy po szczepieniu można obserwować powiększenie węzłów chłonnych pod pachą po stronie szczepienia. Objaw ten nie wymaga leczenia i nie powinien budzić niepokoju rodziców.

Zgłoś się do lekarza, jeżeli po szczepieniu przeciwko gruźlicy zaobserwujesz u Twojego dziecka:

  • wysoką gorączkę,
  • obfity wyciek ropy w miejscu wstrzyknięcia,
  • duży obrzęk lub guz w miejscu podania szczepionki z wyczuwalnym w środku płynem (tzw. chełbotanie),
  • duży obrzęk lub guz pod pachą po stronie szczepienia (węzły chłonne), zwłaszcza z chełbotaniem.

Kogo szczepić?

Szczepionka BCG jest przeznaczona dla wszystkich noworodków oraz dotychczas nieszczepionych dzieci (do 15. rż.) bez niedoboru odporności.

Kiedy i jak szczepić?

Szczepienie przeciwko gruźlicy wykonuje się przed wypisaniem dziecka do domu ze szpitala. Zastrzyk podaje się w lewe ramię.

Jeżeli Twojego dziecka nie zaszczepiono w szpitalu, zgłoś to lekarzowi POZ, który sprawuje opiekę nad Twoim dzieckiem.

Których dzieci nie należy szczepić?

Szczepionki przeciwko gruźlicy nie wolno podawać dzieciom:

  • z ciężkimi niedoborami odporności (w tym AIDS),
  • które chorowały na gruźlicę.


Wrodzone niedobory odporności występują bardzo rzadko i zwykle trudno je rozpoznać w pierwszych tygodniach po urodzeniu. Ryzyko jest znacznie większe niż przeciętne, jeśli rozpoznano taką chorobę u bliskich krewnych dziecka albo stwierdzano w rodzinie niespodziewane zgony młodych osób z powodu zakażeń. Jeśli masz takie informacje, przekaż je lekarzowi przed porodem. W takiej sytuacji szczepienie przeciwko gruźlicy należy odłożyć do czasu przeprowadzenia szczegółowej oceny stanu zdrowia dziecka. Takie same zasady dotyczą noworodków, których matki są zakażone wirusem HIV. W obu wymienionych sytuacjach decyzję o ewentualnym szczepieniu BCG mogą podjąć tylko specjaliści sprawujący opiekę nad dzieckiem.

Nie należy szczepić dziecka przeciwko gruźlicy, jeśli:

  • jest wcześniakiem i waży mniej niż 2000 g,
  • w ciągu ostatnich 4 tygodni przeszło ostrą infekcję,
  • jego matka jest chora na gruźlicę.


Wcześniaki - jeśli nie ma innych przeciwwskazań - są szczepione przeciwko gruźlicy po osiągnięciu masy ciała większej niż 2000 g. Jeżeli jesteś chora na gruźlicę, konieczne poinformuj o tym lekarza. Do czasu podjęcia decyzji o szczepieniu BCG Twoje dziecko wymaga specjalnego postępowania.

Poza wymienionymi powyżej obowiązują inne, uniwersalne przeciwwskazania i odroczenia.

Czy szczepienie jest bezpłatne?

Tak, szczepionka przeciwko gruźlicy jest bezpłatna.


Szczepienie przeciwko gruźlicy w pytaniach i odpowiedziach

Szczepienia przeciwko gruźlicy w Polsce »


03.01.2019
Zobacz także
  • Kiedy nie należy szczepić dziecka?
  • Kalendarz szczepień
  • Jak się szczepi małe dzieci?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
  • Szczepienia przed wyjazdem na Karaiby (Wyspy Karaibskie)
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Gruźlica dziecięca
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Gruźlica: przyczyny, objawy i leczenie
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta