Pytanie nadesłane do redakcji
Kwas foliowy a bóle głowy. Jeden z moich pacjentów przyjmuje suplementację kwasu foliowego z powodu terapii metotreksatem w przebiegu łuszczycowego zapalenia stawów. Jednakże od rozpoczęcia ww. terapii osoba ta uskarża się na uporczywe bóle głowy, które łączy z przyjmowaniem preparatu kwasu foliowego. Według jej relacji pojawiają się one w ciągu kilku minut od zażycia tegoż leku. Zdaję sobie sprawę, iż ww. objawy najpewniej wynikają z obrazu choroby podstawowej, jednakże nie jestem w stanie przekonać do tego mojego pacjenta. W związku z powyższym pragnę dowiedzieć się czy spotkali się Państwo z przypadkami bólów głowy związanych z przyjmowaniem kwasu foliowego i jak można im ewentualnie zapobiegać.
Odpowiedziała
dr n. med. Dorota Włoch-Kopeć
Klinika Neurologii
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
W obowiązującej klasyfikacji bólów głowy ból głowy jako zdarzenie niepożądane przypisywane przewlekłemu przyjmowaniu leku można rozpoznać, gdy ból głowy obecny jest ponad 15 dni w miesiącu, pojawia się w czasie leczenia danym lekiem i ustępuje po odstawieniu leczenia (czas do ustąpienia bólu może być liczony w miesiącach). Ból głowy w trakcie przyjmowania leku może być spowodowany przez bezpośrednie działanie leku (jak np. skurcz naczyń) lub w efekcie wywoływania przez lek nadciśnienia śródczaszkowego.
W przypadku kwasu foliowego ból głowy nie jest wymieniany w charakterystyce leku jako możliwe działanie niepożądane. W literaturze także brak jest doniesień mówiących o tym, że kwas foliowy może wywoływać ból głowy. W piśmiennictwie opisano neurotoksyczny efekt działania folianów (podawanych w dużych dawkach dokanałowo zwierzętom), ale polega on na wywoływaniu drgawek.
Natomiast lekiem w przypadku, którego opisano cały szereg działań niepożądanych związanych z ośrodkowym układem nerwowym jest metotreksat podawany zarówno parenteralnie, jak i doustnie. Metotreksat może wywołać bóle głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia wyższych czynności nerwowych (np. afazję, aleksję), ataksję, niedowład, drgawki, leukoencefalopatię czy zapalenie pajęczynówki. Objawy neurotoksyczności metotreksatu najczęściej opisywane są u chorych leczonych z powodu nowotworów, jednak są doniesienia, że w przypadku doustnego stosowania nawet niewielkich dawek, jak 7,5 mg/tydzień mogą wystąpić poważne działania niepożądane ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
Być może w przedstawionym przypadku czynnikiem wywołującym ból głowy jest właśnie metotreksat, jednak każdy pacjent z uporczywym bólem głowy wymaga szczegółowej diagnostyki i powinien choć raz zostać skonsultowany neurologicznie.
Piśmiennictwo:
Bernini J.C., Fort D.W., Griener J.C., Kane B.J., Chappel W.B., Kamen B.A.: Aminophylline for methotrexate-induced neurotoxicity. Lancet 1995; 345: 544-547.Międzynarodowa klasyfikacja bólów głowy. Neurologia i Neurochirurgia Polska. 2006; 40, 2 (supl. 1).
Renard D., Westhovens R., Vandenbussche E., Vandenberghe R.: Reversible posterior leukoencephalopathy during oral treatment with methotrexate. J. Neurol. 2004; 251: 226-228. Snodgrass S.R.: Vitamin neurotoxicity. Mol. Neurobiol. 1992; 6: 41-73.