Obawiam się powikłań boreliozy. Czy powinnam wykonać badania kontrolne po ustąpieniu objawów?

Pytanie nadesłane do redakcji

Pacjentka z rumieniem wędrującym, z dodatnimi badaniami metodą Elisa, po 21 dniach leczenia Doxycycliną 2x100 mg, obecnie bez objawów. Po jakim czasie można wykonać badania kontrolne, aby przekonać się o wyleczeniu? Metodą Elisa czy testem Western-blot? Pacjentka obawia się ewentualnych późnych powikłań.

Odpowiedział

dr n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Badania serologiczne nie przyniosą w opisanym przypadku żadnego pożytku diagnostycznego. Rumień wędrujący jest tak charakterystycznym objawem, że sam w sobie umożliwia rozpoznanie boreliozy. Pacjentka była skutecznie leczona antybiotykami. Szybkie ustąpienie rumienia wędrującego potwierdza skuteczność leczenia, tak że nie podstaw do nadmiernych obaw o powikłania.

Do wyjaśnienia interpretacji wyników badań serologicznych dodam, że w uproszczeniu wygląda to następująco: po kontakcie z antygenem, np. krętkiem z rodzaju Borrelia spp. nasz organizm wytwarza swoiste przeciwciała, które pozostaną w nas bardzo długo czasem do końca życia i zwykle zapewniają nam pewną odporność (odporność humoralna). Dowodem kontaktu z antygenem jest serokonwersja, czyli pojawienie się dotąd nieobecnych przeciwciał (zmiana wyniku ujemnego na dodatni), wykorzystywana w diagnostyce. Dodatnie wyniki testów metodą ELISA zawsze wymagają potwierdzenia bardziej swoistą metodą Western-Blot.

Obraz kliniczny rumienia wędrującego jest tak charakterystyczny, że nie zaleca się potwierdzania rozpoznania badaniami serologicznymi. Tym bardziej nie zaleca się powtarzania badań serologicznych. Ewentualny wynik badania może być ujemny (o ile szybko rozpoczęto leczenie antybiotykiem) lub dodatni. Przydatność diagnostyczna i kliniczna badania, tzn. „dynamiki przeciwciał”, czyli zachowania się ich miana w czasie jest nikła. W ten sposób nie wykryje się powikłań. Przepraszam za obrazowe porównanie, ale to tak jakby, np. osoba zakażona wirusem HIV i w związku z tym posiadająca przeciwciała anty-HIV, co jakiś czas sprawdzała, czy jest mniej czy bardziej dodatnia. To nie ma znaczenia praktycznego. Powinno się natomiast zwracać uwagę na ewentualne objawy kliniczne. Jeżeli wystąpią objawy rozwoju powikłań, których Pani się obawia (np. neuroboreliozy: gorączka, bóle głowy lub porażenie np. n. VII) czy objawy stawowe, to na pewno zwróci Pani na nie uwagę i zgłosi się do lekarza. Proszę wyobrazić sobie, jak wiele osób mieszka lub pracuje w pobliżu lasu, jest często gryzionych przez kleszcze, nie leczy się za każdym pogryzieniem i mimo to rzadko dochodzi do rozwoju powikłań boreliozy. Mam nadzieję, że moje wyjaśnienia nieco Panią uspokoją.