Grupy ryzyka krwawienia z niedoboru witaminy K (VKDB) zależą od postaci choroby.
Do grupy ryzyka wystąpienia postaci wczesnej VKDB należą noworodki matek, które w ostatnim okresie ciąży przyjmowały leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, barbiturany, fenytoina), doustne antykoagulanty (antagoniści wit. K), tuberkulostatyki (ryfampicyna, izoniazyd) i niektóre antybiotyki (np. cefalosporyny). Postępowanie profilaktyczne polega na odstawieniu tych leków u ciężarnej (jeżeli jest to możliwe) co najmniej tydzień przed porodem. Alternatywnie kobiecie w ciąży można podać witaminę K, jednak ze względu na istnienie bariery łożyskowej, należy stosować dużą dawkę (20 mg/24 h). Witaminę K należy także podać noworodkowi natychmiast po urodzeniu w dawce 1mg domięśniowo (i.m.).
Do grupy ryzyka wystąpienia postaci klasycznej VKDB należą natomiast noworodki z porodów zabiegowych, urodzone przedwcześnie, w zamartwicy, z hipotrofią wewnątrzmaciczną i z zespołem aspiracji smółki. Te noworodki bezwzględnie wymagają podania 1 mg witaminy K i.m. (lub odpowiednio mniejszej dawce, zależnie od masy ciała) niezwłocznie po urodzeniu.
Do czynników ryzyka wystąpienia postaci późnej VKDB należą natomiast: karmienie wyłącznie pokarmem kobiecym, choroby wątroby i dróg żółciowych prowadzące do cholestazy (m.in. niedobór α1-antytrypsyny, atrezja zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych, zapalenia wirusowe), przewlekłe choroby przewodu pokarmowego upośledzające wchłanianie (mukowiscydoza, zespół krótkiego jelita, przewlekła biegunka) oraz stosowanie niektórych leków niekorzystnie wpływających na metabolizm i funkcję witaminy K, takich jak: antybiotyki (przewlekle stosowanie) lub pochodne kumaryny.
Niewątpliwie choroby wątroby i dróg żółciowych przebiegające z cholestazą należą do najważniejszych (najczęstszych) z wymienionych czynników ryzyka wtórnych postaci VKDB. Dodatkowo ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się wielokrotnie, jeżeli cholestaza dotyczy dziecka karmionego piersią. Zatem najbardziej zagrożone są dzieci z nierozpoznaną cholestazą karmione piersią lub pokarmem kobiecym. W związku z tym bardzo ważne jest wczesne zidentyfikowanie pacjentów z cholestazą, skierowanie ich na specjalistyczne badania oraz zastosowanie właściwego leczenia w celu uniknięcie groźnych powikłań wynikających z niedoboru witaminy K.
We wczesnym rozpoznawaniu cholestazy istotne znaczenie ma zwrócenie uwagi na zabarwienie stolców (jasno żółte, szarawe, odbarwione) oraz oznaczenie stężenia bilirubiny całkowitej i bezpośredniej (związanej) w surowicy u noworodków z przedłużającą się żółtaczką. Pytanie o kolor stolca, a optymalnie jego obejrzenie przez lekarza, powinno być stałym elementem wywiadu lekarskiego u noworodka i niemowlęcia z przedłużającą się żółtaczką. Niestety trafna ocena zabarwienia stolców, wbrew pozorom, nie jest łatwa dla niedoświadczonego lekarza, a co dopiero rodzica. Wprowadzenie do praktyki wzorników zabarwienia stolca niemowlęcia pozwala istotnie zwiększyć odsetek trafnych ocen i przyspieszyć rozpoznanie cholestazy. Zaopatrzenie rodziców noworodków w takie wzorniki już na oddziałach położniczych jest prostą do zastosowania i względnie tanią metodą biernego badania przesiewowego w kierunku cholestazy, o udowodnionej skuteczności.
Niewątpliwie podstawowym laboratoryjnym badaniem pierwszego wyboru jest oznaczenie stężenia bilirubiny w surowicy z oceną frakcji bilirubiny związanej (bezpośredniej) u wszystkich noworodków z żółtaczką utrzymująca się powyżej 3. tygodnia życia. Badanie to należy wykonać nawet wcześniej, jeżeli skóra dziecka ma odcień brunatno-zielonkawy, stolce są bardzo jasne lub odbarwione, mocz jest ciemny lub dziecko ma powiększoną wątrobę i/lub śledzionę.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej