Czy noszenie soczewek kontaktowych przez dzieci i młodzież jest bezpieczne?

Noszenie soczewek kontaktowych jest bezpieczne, jeżeli przestrzega się zasad ich użytkowania i pielęgnacji. W noszeniu soczewek najważniejsza jest motywacja – wiek czy zawód użytkownika nie mają większego znaczenia. Obecnie stosowane soczewki są wytwarzane z materiałów o odpowiedniej przepuszczalności gazowej i uwodnieniu. Te właściwości zabezpieczają prawidłowe funkcjonowanie rogówki i zapewniają dobrą tolerancję soczewki przez oko. Dostępne są również liczne środki do pielęgnacji i konserwacji soczewek. Należy pamiętać, aby po wyborze płynu pielęgnacyjnego, który jest tolerowany przez pacjenta, nie zmieniać go na inny, którego składniki mogą wywoływać podrażnienie.

Przed udzieleniem odpowiedzi na zadane pytanie warto ustalić, czy istnieje wskazanie medyczne do noszenia soczewek i czy dziecko/nastolatek nauczył się samodzielnie je zakładać i zdejmować oraz prawidłowo pielęgnować i przechowywać? Należy też uświadomić młodemu pacjentowi, że poprawa wzroku, na jaką pozwalają soczewki kontaktowe, wiąże się z pojawieniem nowych obowiązków.

Soczewki kontaktowe, podobnie jak szkła okularowe, pełnią funkcję pomocy optycznej, służą do korekcji różnych wad refrakcji i można je nosić zamiast okularów lub zamiennie ze szkłami okularowymi. Wstępne badanie okulistyczne pozwala na ocenę stanu narządu wzroku, kwalifikację medyczną do noszenia soczewek kontaktowych lub rozpoznanie chorób oczu uniemożliwiających stosowanie soczewek (np. przewlekłe stany zapalne aparatu ochronnego, rogówki, błony naczyniowej). Soczewka jest ciałem obcym, które leży na rogówce. Po jej pierwszym założeniu przez pewien okres oko „przyzwyczaja się” do nowych warunków. Jest to niezbędne dla prawidłowej tolerancji noszonych soczewek, a długość okresu przyzwyczajania się jest cechą indywidualną. Zaleca się kontrolne badania okulistyczne u osób noszących soczewki w celu stwierdzenia ewentualnych niekorzystnych objawów. Takie objawy mogą się zdarzać u osób, które nie przestrzegają zaleceń dotyczących noszenia soczewek i ich pielęgnacji, np. nie zdejmują soczewek przed snem czy używają płynów do pielęgnacji niezgodnie z ich przeznaczeniem. Wieloletnie użytkowanie soczewek może mieć także wpływ na powierzchnię oka, np. może wywoływać nowotworzenie naczyń w okolicy rąbkowej. Wymaga to odpowiedniego leczenia, a czasem rezygnacji z soczewek lub ich wymiany na inny rodzaj.

Małoletni pacjenci wymagają od rodziców (opiekunów) pomocy w korzystaniu z soczewek kontaktowych. W przypadku dzieci, szczególnie kilkuletnich, rodzice sami powinni się nauczyć postępowania z soczewką. Powinni oni nie tylko umieć założyć soczewkę na rogówkę dziecka, ale w każdej chwili – w razie zgłaszania objawów dyskomfortu ocznego lub podrażnienia gałki ocznej – móc ją zdjąć. Ponadto osoby noszące soczewki zawsze muszą ze sobą nosić okulary, tak aby po zdjęciu soczewki móc je założyć w celu utrzymania ostrości wzroku. Objawy nieżytu górnych dróg oddechowych stanowią czasowe przeciwwskazanie do noszenia soczewek kontaktowych (z wyjątkiem jednorazowych). Ich używanie w czasie kiedy występują objawy zakażenia może sprzyjać jego przeniesieniu za pośrednictwem soczewki. W przypadku soczewek jednorazowych często obserwuje się zwiększony dyskomfort ze strony oka w trakcie choroby, która zresztą często przebiega z objawami zapalenia spojówek.

Okazjonalne, rzadkie stosowanie soczewek wymaga kilkudniowej, stopniowej adaptacji oka w okresie poprzedzającym ich zaplanowane użycie. Do pływania najlepiej stosować soczewki jednodniowe, które po wyjściu z basenu należy wyrzucić. Takie postępowanie zmniejsza ryzyko zakażenia oka chlamydiami i/lub pełzakiem Acathamoeba, które bytują w wodzie. Soczewki w czasie pływania należy chronić za pomocą szkieł pływackich, tak aby woda nie zmyła soczewki luźno leżącej na rogówce. Podobnie podczas jazdy na nartach czy łyżwach należy osłaniać oczy okularami ochronnymi, by nie uszkodzić soczewki (i wtórnie rogówki). Noszenie soczewek w czasie innych zajęć sportowych nie wiąże się z dodatkowymi ograniczeniami.

Z pewnością noszenie szkieł okularowych jest dla małych dzieci wygodniejsze i bardziej praktyczne niż stosowanie soczewek kontaktowych, gdyż nie wiąże się z dodatkowymi obowiązkami, jak ich zakładanie, zdejmowanie oraz pielęgnacja wymagająca ścisłego przestrzegania zasad higieny. Niektóre wady refrakcji (np. bezsoczewkowość pooperacyjna, anizometropia) stanowią jednak medyczne wskazanie do noszenia soczewek kontaktowych, nawet u najmłodszych dzieci. Pomoc ze strony rodziców jest wówczas niezastąpiona. Stosowanie soczewek u starszych dzieci i młodzieży wymaga od nich samodyscypliny i przestrzegania zaleceń dotyczących pielęgnacji. Tylko wtedy użytkowanie soczewek kontaktowych jest bezpieczne. Czasem przestrzeganie tych zaleceń stanowi problem dla młodzieży, co może niekorzystnie wpływać na stan oka. (2015)

Piśmiennictwo

1. Grałek M., Kanigowska K.: Stosowanie soczewek kontaktowych u dzieci – stan obecny. Kontaktologia i Optyka Okulistyczna, 2004; 9: 31–33
2. Kanigowska K., Grałek M., Hautz W.: Soczewki kontaktowe a ryzyko infekcji grzybiczej. Kontaktologia i Optyka Okulistyczna, 2004; 10: 32–35
3. Niwald A., Grałek M.: Korekcyjne soczewki kontaktowe a wiek użytkowników. Kontaktologia i Optyka Okulistyczna, 2003; 8: 51–54
4. Niwald A., Grałek M.: Powikłania stosowania miękkich soczewek kontaktowych noszonych w trybie dziennym u dzieci i u dorosłych. Kontaktologia i Optyka Okulistyczna, 2004; 9: 34–37
5. Kosik-Bogacka D., Czepita D., Łanocha N.: Pełzaki z rodzaju Acanthamoeba jako czynnik etiologiczny zapalenia rogówki. Klin. Oczna, 2010; 112: 161–164
6. Urgacz A., Mrukwa E., Gawlik R.: Adverse events in allergy sufferers wearing contact lenses. Postępy Dermatol. Alergol., 2015; 32: 204–209
7. Wagner H., Richdale K., Mitchell G.L., Lam D.Y., Jansen M.E., Kinoshita B.T., Sorbara L., Chalmers R.L.; CLAY Study Group: Age, behavior, environment, and health factors in the soft contact lens risk survey. Optom. Vis. Sci., 2014; 91: 252–261