Jaka może być przyczyna nagłego pojawienia się pokrzywki fizykalnej o typie dermografizmu u rocznego dziecka?

Pokrzywka wywołana, czyli dermografizm biały lub czerwony wraz z dermografizmem pokrzywkowym (urticaria factitia), występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Według niektórych autorów u dzieci występuje rzadko,1 według innych – dzieci chorują znacznie częściej niż dorośli, u których dermografizm stanowi 5% pokrzywek.2

Wydaje się, że w codziennej pracy w poradni dermatologicznej problem dermografizmu u małych dzieci ma charakter marginalny. Jedynie u dzieci z atopią pospolity jest dermografizm biały, spowodowany nadmiernym skurczem naczyń3 i stanowiący kryterium mniejsze rozpoznania atopowego zapalenia skóry.

Dermografizm czerwony wynika z odruchu aksonalnego, powstającego w reakcji na stymulację nerwów czuciowych.1

W dermografizmie pokrzywkowym w miejscu zadziałania bodźca bąble występują natychmiast lub po kilku minutach, zaś drapanie powoduje wysiew kolejnych bąbli, nasilenie świądu; tak powstaje błędne koło. U osób podatnych na stres objawy mogą występować z opóźnieniem i utrzymują się przez kilkadziesiąt godzin.3

W dermografizmie prostym nie występuje świąd ani bąble, natomiast w dermografizmie pokrzywkowym świąd jest uporczywy i zazwyczaj poprzedza wystąpienie wykwitów. Pierwsze zmiany zwykle pojawiają się w momentach napięć psychicznych – pacjenci z pokrzywką wykazują znaczny poziom neurotyczności i lęku.2

Pokrzywkę wywołaną powoduje mechaniczne podrażnienie skóry – tępym narzędziem, szpatułką, częścią ubrania (typu kołnierzyk, ściągacz, zapięcie) – bez przecięcia naskórka. Ma ona podłoże niealergiczne, związane z odczynem anafilaktoidalnym, wywołanym mediatorami uwalnianymi lub uczynnionymi podczas pobudzania komórki przez czynniki fizyczne. Główną rolę w tym mechanizmie odgrywa histamina, bradykinina, serotonina i substancja P. Ta ostatnia, uwalniana przez mastocyty przy udziale histaminy, wpływa na czuciowe włókna nerwowe, co stanowi jedną z przyczyn powstawania świądu. Stąd m.in. wynika skuteczność terapeutyczna cyproheptadyny jako blokera substancji P. Na rolę mastocytów w tej odmianie pokrzywki wskazują nasilone objawy w przebiegu mastocytozy skórnej – pokrzywki barwnikowej.1

W części przypadków (50%) choroba może być przeniesiona biernie z udziałem IgE. W tych przypadkach stwierdza się również duże stężenie IgE w surowicy.

Obserwowano również pokrzywkę wywołaną związaną z zakażeniem,3 a także pojawiającą się u chorych leczonych penicyliną. Co charakterystyczne, po zakończeniu leczenia nie udaje się wywołać bąbla po zastosowaniu bodźca mechanicznego.1,2

Jeśli mały pacjent jest/był w trakcie infekcji i otrzymywał penicylinę – być może zareagował na leczenie pokrzywką wywołaną. Możliwe też, że przyczyna jest – jak bardzo często w przypadku pokrzywki – idiopatyczna, ponieważ mechanizmy leżące u podłoża pokrzywki fizykalnej nadal są nie do końca zrozumiałe.3 (2015)

Piśmiennictwo

1. Rudzki E.: Pokrzywka wywołana [W:] Gliński W., Rudzki E. (red.): Alergologia dla lekarzy dermatologów. Wyd. Czelej 2002: 363–365
2. Panaszek B., Szybejko-Machaj G.: Pokrzywka i obrzęk naczyniowy. [W:] Miklaszewska M., Wąsik F. (red.): Dermatologia pediatryczna t. I. Volumed Wrocław 1999: 274–275
3. Grabbe J.: Pokrzywka. [W:] Burgdorf W.H.C, Plewig G., Wolff H.H., Landthaler M.: Dermatologia Braun-Falco t.I: 373–385