Czy można przerwać rozpoczętą antybiotykoterapię, jeżeli badania wykażą wirusową etiologię zakażenia (np. RSV w zapaleniu płuc)?

11-10-2018
dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy są dowody na to, że przerwanie antybiotykoterapii po kilku dniach leczenia sprzyja selekcji szczepów opornych na antybiotyki? Zdarza się, że niemowlę trafia do szpitala po 2–3 dniach ambulatoryjnego leczenia infekcji dróg oddechowych antybiotykiem, a w wymazie z dróg oddechowych stwierdza się obecność wirusa RS. Czy w takiej sytuacji należy kontynuować podawanie antybiotyku czy przerwać?
Odpowiedź

W trakcie stosowania antybiotyku giną bakterie wrażliwe na jego działanie, natomiast oporne nadal rosną i się rozmnażają. W ten sposób dochodzi do naturalnej selekcji, która sprzyja rozwojowi drobnoustrojów opornych na antybiotyki. Skuteczność antybiotyków zmniejsza się wraz z upływem czasu, ponieważ coraz mniej szczepów bakterii zachowuje na nie wrażliwość.

Wrażliwość bakterii na antybiotyk nie zależy od jego przedłużonego stosowania, ale zbyt krótkie leczenie infekcji, niewystarczające do ich zabicia, sprzyja rozwojowi oporności. W związku z tym antybiotyki należy stosować zgodnie z zaleceniami, tzn. w odpowiedniej dawce i przez określony czas.

U dziecka z potwierdzoną obecnością wirusa RS, u którego objawy kliniczne i laboratoryjne nie wskazują na nadkażenie bakteryjne (wszystkie objawy można wytłumaczyć zakażeniem RSV), stosowanie antybiotyku jest zupełnie nieuzasadnione. W tym przypadku niepotrzebnie dokonuje się selekcji flory chorego, sprzyjając rozwojowi oporności na antybiotyki – im krócej będzie ona trwała, tym lepiej.

Aby opóźnić narastanie oporności, należy postępować zgodnie z poniższymi zasadami.

1. Nie należy stosować antybiotyków w leczeniu zakażeń wirusowych, ponieważ antybiotyki zabijają bakterie, a nie wirusy. Stosowanie antybiotyków w przebiegu infekcjach wirusowych (takich jak przeziębienie, grypa, zakażenie RSV) sprzyja selekcji flory organizmu i rozwojowi szczepów opornych.

2. Należy unikać stosowania przez dłuższy czas antybiotyków w zbyt małych dawkach. Bakterie, które przetrwały małe dawki, mogą nabyć oporność i w przyszłości stać sie oporne nawet na duże dawki antybiotyku.

3. Podczas leczenia antybiotykami zakażeń bakteryjnych należy przestrzegać zalecanego czasu leczenia. Podobnie jak małe dawki antybiotyku mogą sprzyjać rozwojowi oporności, tak zbyt krótkie leczenie może pozwolić bakteriom przetrwać i przystosować się do antybiotyku. Działanie antybiotyku powinno być na tyle silne i długotrwałe, aby doprowadzić do wyginięcia chorobotwórczych bakterii, a nie sprzyjać ich ewolucji w kierunku szczepów opornych.

4. W razie potrzeby należy stosować terapię skojarzoną. Za pomocą kombinacji 2–3 leków przeciwbakteryjnych można doprowadzić do zabicia bakterii opornej na działanie jednego antybiotyku.

5. Należy ograniczyć lub wyeliminować „profilaktyczne” stosowanie antybiotyków w hodowli zwierząt i uprawie roślin. Niepotrzebne stosowanie antybiotyków w celach rolniczych i hodowlanych może bowiem prowadzić do rozwoju szczepów opornych, które następnie z pożywieniem trafiają do organizmów ludzi. Szczepy te będą oporne na wcześniej stosowane antybiotyki.

Piśmiennictwo

  1. Leekha S., Terrell Ch.L., Edson R.S.: General principles of antimicrobial therapy. Mayo Clin. Proc., 2011; 86 (2): 156–167
  2. Holub M.: Basic principles of antibiotic use. www1.lf1.cuni.cz/~hrozs/atbanmh1.htm
  3. Benjamin G.: Principles in antimicrobial therapy: The ABCs. www.pidsphil.org/pdf/2011/11Lec-Principles%20in%20antimicrobial%20therapy.pdf
  4. Antibiotic Guidelines 2015–2016. Treatment recommendations for adult inpatients. www.hopkinsmedicine.org/amp/guidelines/Antibiotic_guidelines.pdf

 

RSV - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia wirusem RS? Zadaj pytanie ekspertowi!