Jaka jest odległa skuteczność leczenia zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci?

Terapia integracji sensorycznej (SI) wspomaga pracę mózgu, dostarczając stymulacji, która pozwala na dojrzewanie i integrowanie pracy poszczególnych części układu nerwowego.

Terapia ta obejmuje system aktywności nastawionych na podawanie kontrolowanej liczby bodźców sensoryczno-motorycznych, wpływających na reakcje posturalne (równoważne, posturalne w tle, kokontrakcję), napięcie posturalne, koordynację ruchów (koordynacja wzrokowo-ruchowa, koordynacja obustronna), planowanie motoryczne (praksja), percepcję wzrokową i słuchową. W konsekwencji oddziałuje na reakcje behawioralne, emocjonalne oraz społeczne. Poprawia procesy uczenia się, usprawniając bazowe mechanizmy rozwojowe związane z odbiorem wrażeń sensoryczno-motorycznych, ich integrowaniem i uruchamianiem reakcji adaptacyjnej, czyli adekwatnej odpowiedzi na zadania rozwojowe. Rozwój wyższych czynności umysłowych (m.in. umiejętności szkolnych: czytania, pisania, liczenia) pozostaje w ścisłej zależności z rozwojem czynności sensoryczno-motorycznych, w tym z rozwojem schematu ciała, manipulacji, koordynacji oraz pracy gałek ocznych.

W przypadku niemowląt zastosowanie interwencji SI w postaci stymulacji systemu przedsionkowego, dotykowego i wzrokowego (np. kołysanie, bujanie, obracanie się, masaże, zabawy w hamaku, na piłce Bobath) wpływa korzystnie także na ich rozwój ruchowy.

Terapia SI nie polega na uczeniu konkretnych umiejętności (np. jazda na rowerze, pisanie, czytanie); jest to usprawnianie pracy systemów sensorycznych i procesów układu nerwowego, które stanowią bazę do rozwoju tych umiejętności. W toku pracy tą metodą terapeuta stymuluje zmysły dziecka oraz usprawnia takie zakresy, jak np.: motoryka mała, motoryka duża czy koordynacja wzrokowo-ruchowa. Za pomocą odpowiednich technik terapeuta eliminuje, wyhamowuje lub ogranicza niepożądane bodźce, które występują przy nadwrażliwościach sensorycznych, lub dostarcza silnych bodźców, co jest konieczne przy podwrażliwościach systemów sensorycznych.

Terapia SI nie jest substytutem rzeczywistej edukacji, może natomiast poprawić i ułatwić proces uczenia się. Zadania stawiane przed dzieckiem w czasie zajęć znajdują się w strefie najbliższego rozwoju. Oznacza to, że każde z nich stanowi swoiste wyzwanie dla dziecka i jego układu nerwowego – nie jest zbyt łatwe i nie jest zbyt trudne. Ciągłe balansowanie na granicy możliwości dziecka poprawia organizację pracy układu nerwowego, wyzwala reakcje adaptacyjne i wpływa na procesy uczenia się. Do zadań terapeuty należy stałe monitorowanie i analizowanie zachowania dziecka, które to działania umożliwiają właściwy dobór kolejnych aktywności oraz pomocy terapeutycznych.

Podejście ASI (Ayres Sensory Integration) nie ogranicza się tylko do terapii gabinetowej, czyli zajęć w specjalnie wyposażonej sali. Terapia SI obejmuje także: instruktaże dla rodziców dotyczące codziennej pielęgnacji i organizacji życia dziecka, dostosowanie otoczenia czy wprowadzenie diety sensorycznej. Działania te są szczególnie ważne dla dzieci (i osób dorosłych także), których układ nerwowy jest bardziej wrażliwy na bodźce sensoryczne. Taka formuła terapii SI pozwala na lepsze rozumienie potrzeb sensorycznych i promuje styl życia korzystny dla danej osoby.

Piśmiennictwo

1. Ayres A.J.: Sensory Integration and Praxis Tests. Western Psychological Services, Los Angeles, CA, 1989
2. Ayres A.J.: Integracja sensoryczna a dziecko. Harmonia, Gdańsk 2015
3. Banaszek G.: Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty. Alfa Medica Press, Warszawa 2004
4. Bundy A., Lane S., Murray E.: Sensory Integration Theory and Practice. Davis Company, Philadelphia, PA, 2002
5. Czochańska J.: Badanie i ocena neurorozwojowa niemowląt i noworodków. Wyd. Folium, Lublin 1995
6. Dąbrowska M.: Zaburzenia regulacji u małych dzieci (w wieku od 0 do 3 lat) uwarunkowane konstytucjonalnymi trudnościami w  przetwarzaniu bodźców zmysłowych – problemy diagnozy i terapii psychologicznej. [W:] Kmita G. (red.): Małe dziecko i jego rodzina z teorii i praktyki wczesnej interwencji psychologicznej. Wydawnictwo EMU, Warszawa 2007
7. De Gangi G.: Pediatric Disorders of Regulation in Affect and Behavior: A Therapist's Guide to Assessment and Treatment (Practical Resources for the Mental Health Professional). Academic Press, San Diego 2000
8. Dołyk B.: Pierwsze sygnały zaburzeń rozwojowych u dzieci. [W:] Serafin T. (red.): Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole: poradnik dla organizatorów działań, dla terapeutów oraz rodziców. Wyd. MENiS, Warszawa 2005
9. Fisher G.A., Murray E.A., Bundy A.C.: Sensory Integration Theory and Practice. F.A. Davis Company, Philadelphia, 1991
10. Holka-Pokorska J.: Osobowość chwiejna emocjonalnie jako przykład zaburzeń modulacji sensorycznej u dorosłych? Kwartalnik Integracja Sensoryczna PSTIS, 2013; 4 
11. Kranowitz C.S.: Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie. Harmonia, Gdańsk 2012
12. Kułakowska Z.: Wczesne uszkodzenie dojrzewającego mózgu. Od neurofizjologii do rehabilitacji. BiFolium, Lublin 2001
13. Maas V.: Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. WSiP, Warszawa1998
14. Maas V.: Integracja sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości. Fundacja Innowacja, Warszawa 2007
15. May-Benson T.A., Roley S.S., Mailloux Z. i wsp.: Interrater reliability and discriminative validity of the structural elements of the Ayres Sensory Integration Fidelity Measure. Am. J. Occup. Ther., 2014; 68 (5): 506–513
16. May-Benson T.A., Koomar J.A.: Evidenced-Based Systematic Review of the Efficacy of Sensory Integrative Intervention for Children. Am. J. Occup. Ther., 2010; 64 (3): 403–414
17. Miller L., Hanft B.E., Lane S.J.: Toward a Concensus in Terminology in Sensory Integration Theory and Practice: Part 1: Taxonomy of Neurophysiological Processes. American Occupational Therapy Association, 2000; 23 (1): 1–4
18. Miller L., Coll J., Schoen S.: A randomized controlled pilot study of the effectiveness of occupational therapy for children with sensory modulation disorder. Am. J. Occup. Ther., 2007; 61: 228–238
19. Miller L., Anzalone M.E., Lane S.J., Cermak S.A., Osten E.T.: Concept evolution in sensory integration: A proposed nosology for diagnosis. Am. J. Occup. Ther., 2007; 61 (2): 135–140
20. Owen J., Marco E.J., Desai S. i wsp.: Abnormal white matter microstructure in children with SPD. Neuroimage Clin., 2013; 2: 844–853
21. Wadsworth B.J.: Teoria Piageta: poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. WSiP, Warszawa 1998
22. Williamson G., Anzalone M.: Sensory Integration and Self-Regulation in Infants and Toddlers: Helping Very Young Children Interact with Their Environment. Zero to Three, Washington 2001