Jaka może być przyczyna nawracającego obrzęku kolana po wysiłku fizycznym, bez urazu w wywiadzie i bez cech zapalenia?

Odpowiadając na to pytanie, należy sprecyzować pojęcie „obrzęk kolana”:

• Obrzęk całego stawu, z badalnym wysiękiem w obrębie stawu kolanowego. W tym przypadku stwierdza się poszerzenie obrysów całego kolana. Uciskając od góry na rzepkę, wyczuwa się jej delikatne przesuwanie się w kierunku kości udowej, a po zwolnieniu nacisku następuje jej powrót do wyjściowej pozycji – jest to tzw. balotowanie rzepki. Ten objaw świadczy o obecności płynu w stawie, czyli rzeczywistym wysięku w stawie kolanowym. Ponadto obserwuje się poszerzone obrysy tuż powyżej rzepki – badanie oglądaniem i palpacyjnie wskazuje na obecność płynu w zachyłku nadrzepkowym.

W takim przypadku proces przebiega w samym stawie kolanowym – błona maziowa zwiększa produkcję płynu stawowego. Może się tak zdarzyć, kiedy dochodzi do mechanicznego drażnienia błony maziowej przez uszkodzenie np. łąkotki, lub ciało wolne obecne w stawie – w takiej sytuacji do urazu mogło dojść znacznie wcześniej. Druga przyczyna obecności płynu w stawie to wysięk spowodowany innymi czynnikami chorobowymi. Najczęstszą przyczyną jest reumatoidalne zapalenie stawów (młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – MIZS).

Jeśli do ortopedy zgłasza się chory z nawracającym obrzękiem stawu kolanowego, w pierwszej kolejności można podejrzewać MIZS i skierować takiego chorego na konsultację reumatologiczną.

• Poszerzenie obrysu dotyczące tylko okolicy podrzepkowej, a dokładnie guzowatości piszczeli. Sam staw kolanowy jest prawidłowy, nie stwierdza się płynu.

Ta druga sytuacja jest bardzo charakterystyczna dla choroby Osgooda i Schlattera. Do guzowatości piszczeli przyczepia się więzadło rzepki, które napina się przy każdym ruchu kolana, co powoduje, że do miejsca przyczepu więzadła do kości przenoszone są największe napięcia. Sama guzowatość w okresie dorastania ma swoją chrząstkę wzrostową i stanowi miejsce potencjalnie słabsze niż sama kość. Te dwa elementy warunkują możliwość powstania przeciążeń. Badania wykazały, że przeciążenie może dotyczyć samego przyczepu więzadła do kości lub obejmuje chrząstkę wzrostową. W przypadku przeciążenia chrząstki wzrostowej dochodzi do fazy gojenia i stąd, poza wystąpieniem nawet znacznego bólu, dochodzi do poszerzenia guzowatości piszczeli (ryc. A i B).

Piśmiennictwo

1. Sudoł-Szopińska I., Znajdek M., Gietka P., Vasilevska-Nikodinovska V., Patrovic L., Salapura V.: Imaging of juvenile spondyloarthritis. Part II: Ultrasonography and magnetic resonance imaging. J. Ultrason., 2017; 17 (70): 176–181
2. Magni-Manzoni S.:Ultrasound in juvenile idiopathic arthritis. Pediatr. Rheumatol. Online J., 2016; 14 (1): 33
3. Vaishya R., Azizi A.T., Agarwal A.K., Vijay V.: Apophysitis of the Tibial Tuberosity (Osgood-Schlatter Disease): A Review. Cureus, 2016; 8 (9): e780
4. Yanagisawa S., Osawa T., Saito K. i wsp.: of Osgood-Schlatter Disease and the Skeletal Maturation of the Distal Attachment of the Patellar Tendon in Preadolescent Males. Orthop. J. Sports Med., 2014; 2 (7): 2325967114542084