Jakie są aktualne zalecenia dotyczące leczenia wszawicy? Które preparaty są skuteczne i jak je stosować?

Obecnie dostępnych jest kilka możliwości terapeutycznych. W Polsce stosuje się preparaty zawierające permetrynę, pyretryny, dimetikon i cyklometikon.

Mechanizm działania preparatów zawierających permetrynę polega na zaburzeniu przewodnictwa nerwowego stawonoga i jego porażeniu. Preparaty te należy pozostawić na włosach przez 10 minut, a następnie dokładnie spłukać. Kurację, jeśli jest taka potrzeba, można powtórzyć po 7 dniach. Szampony z permetryną często są stosowane jako leczenie pierwszego wyboru, jednak od kilku lat obserwuje się narastającą oporność.

Pyretryny, związki pozyskane z kwiatów złocienia dalmatyńskiego, działają podobnie jak związki permetryny, zaburzając przewodnictwo nerwowe w ciele stawonoga. Preparat należy nałożyć na włosy na 10–30 minut i spłukać. W razie potrzeby czynność należy powtórzyć po 24–48 h. Nie należy stosować tych substancji u osób uczulonych na chryzantemy lub ambrozję z uwagi na ryzyko wystąpienia krzyżowych reakcji alergicznych, chociaż obecnie stosowane nowoczesne metody ekstrakcji pozwalają istotnie zminimalizować ryzyko skażenia produktu i rzeczywiste reakcje alergiczne występują rzadko. Z uwagi na toksyczne działanie preparatów zawierających pyretryny nie można stosować u małych dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Malation, jeden z najskuteczniejszych leków przeciwwszawicowych, w ciągu kilku minut niszczy większość pasożytów i około 95% jaj, ale jest niedostępny w Polsce. Problemem, podobnie jak w przypadku permetryny, jest narastająca lekooporność na ten preparat.

Preparaty z grupy silikonów – dimetikon i cyklometikon, to nietoksyczna i skuteczna metoda leczenia wszawicy. Wybrane preparaty z tej grupy można stosować już u niemowląt (>6. mż.), a także u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Substancje te pokrywają wszy i gnidy, blokując ich podstawowe procesy życiowe – wszy duszą się, a gnidy wysuszają. Dodatkowo cyklometikon-5 rozpuszcza substancję przytwierdzającą gnidy do włosów, dzięki czemu jaja odklejają się od włosów, co ułatwia ich wypłukiwanie wodą ze zwykłym szamponem, bez potrzeby dodatkowego wyczesywania.

Zaletą preparatów z dimetikonem i cyklometikonem, w przeciwieństwie do środków owadobójczych, jest brak lekooporności. W badaniach wykazano dużą skuteczność i dobrą tolerancję preparatów z dimetikonem i cyklometikonem.

Niektóre preparaty zawierające dimetikon są wzbogacone w składniki aktywne, na przykład penetrol i izopropanol, które zwiększają siłę ich działania i poprawiają skuteczność leczenia.

Istotnym problemem w leczeniu wszawicy jest toksyczne działanie niektórych preparatów i narastająca oporność na leczenie. Przed użyciem preparatu pacjenci powinni się zapoznać z dołączoną informacją o produkcie i bezwzględnie przestrzegać zaleceń dotyczących sposobu jego stosowania (prawidłowa aplikacja i czas leczenia, ew. powtarzanie kuracji). Należy także pamiętać, aby w czasie kuracji nie stosować kosmetyków nasilających wchłanianie substancji aktywnej przez skórę w celu ograniczenia ryzyka jej toksycznego działania.

Ze względu na zawartość toksycznych alkaloidów, etanolu w dużym stężeniu i dość silnego działania drażniącego, u dzieci <7. roku życia nie należy stosować dostępnych na rynku preparatów ziołowych (nalewki ziołowe z ostróżeczki, piołunowo-wrotyczowa, z ziela bertramu).

Piśmiennictwo

1. Gręda A., Kisiel K., Ruszkowska L.: Wszawica. Pediatr. Dypl., 2014; 18 (4): 49–53
2. Kaszuba A., Adamski Z.: Leksykon dermatologiczny. Lublin, Wyd. Czelej, 2011; t. II: 800–801
3. Izri A., Chosidow O.: Efficacy of machine laundering to eradicate head lice: recommendations to decontaminate washable clothes, linens, and fomites. Brief report. Clin. Infect. Dis., 2006; 42 (2): e9–10
4. Braun-Falco O., Burgdorf W.H., Plewig G. i wsp.: Dermatologia. Lublin, Wyd. Czelej, 2010; t. I (r. 24): 335–337