Jakie są znane czynniki wyzwalające napad migrenowy?

Wbrew powszechnemu przekonaniu czynniki predysponujące i wyzwalające mają ograniczone znaczenie w migrenie, a ich rola jest często przeceniana. Prawdziwe czynniki wyzwalające są często oczywiste i pacjenci odruchowo ich unikają, nie wiedząc, jaką pełnią rolę w wyzwalaniu napadu migreny. Ponadto warto pamiętać, że czynników obciążających nie należy łączyć z czynnikami predysponującymi. Te pierwsze pogarszają ból głowy podczas napadów migreny (np. aktywność fizyczna), natomiast czynniki predysponujące zwiększają podatność na rozwój napadu migreny (np. słaba jakość snu lub stres). Jeśli czynniki predysponujące i wyzwalające można prawidłowo zidentyfikować, a następnie uniknąć (co często nie jest możliwe [np. stres]), w pewnym stopniu można osiągnąć kontrolę bólu głowy bez interwencji farmakologicznej. Na przykład zmiana stylu życia może przynieść korzyści pacjentom ze słabą jakością snu.

Do najczęstszych czynników wyzwalających napady migreny należą produkty zawierające:
1) alkohol (głównie czerwone wino, piwo),
2) kakao, czekoladę, kofeinę,
3) glutaminian sodu, aspartam,
4) nitraty, histaminę,
5) ser pleśniowy, ser żółty,
6) orzechy i owoce cytrusowe.

Wśród innych czynników wymienia się również: nieregularne posiłki, stres, złe nawyki snu (bezsenność, częste przebudzenia, zbyt długi sen, zbyt krótki sen, obturacyjny bezdech senny), palenie papierosów, narażenie na bodźce węchowe i słuchowe, odwodnienie, zmiana pogody i niektóre leki (nitrogliceryna, indometacyna, hydralazyna). Migrenowy ból głowy często nasila się w wyniku szybkiego ruchu głowy, kichania lub kaszlu, podczas parcia przy oddawaniu stolca, ciągłej aktywności fizycznej lub dużego wysiłku fizycznego. U kobiet istotnym czynnikiem wyzwalającym może być miesiączka (napady migreny najczęściej pojawiają się w fazie lutealnej i głównie są związane ze zmniejszeniem stężenia estrogenu i uwalnianiem prostaglandyn). Dość istotnym czynnikiem wyzwalającym mogą być również doustne środki hormonalne. Napady migreny u dzieci i młodzieży częściej występują w roku szkolnym niż w okresie wolnym od zajęć szkolnych. Nasilenie i częstotliwość epizodów migreny jest także związana z otyłością.

W grupie pacjentów z migreną w wieku 13–80 lat około 75% zgłosiło ≥1 czynnik wyzwalający napad migreny:
1) stres (80%),
2) zmiany hormonalne u kobiet (65%),
3) głód (57%),
4) zmiana pogody (53%),
5) zaburzenia snu (50%),
6) intensywny zapach (44%),
7) ból szyi (38%),
8) ostre światło (38%),
9) alkohol (38%),
10) dym (36%),
11) późna godzina zasypiania (32%),
12) wysoka temperatura otoczenia (30%),
13) wybrane pokarmy (27%),
14) ćwiczenia fizyczne (22%),
15) aktywność seksualna (5%).

Piśmiennictwo

1. Eigenbrodt A.K., Ashina H., Khan S. i wsp.: Diagnosis and management of migraine in ten steps. Nat. Rev. Neurol., 2021; 17 (8): 501–514
2. Zaeem Z., Zhou L., Dilli E.: Headaches: a review of the role of dietary factors. Curr. Neurol. Neurosci. Rep., 2016; 16 (11): 101
3. Kelman L., Rains J.C.: Headache and sleep: examination of sleep patterns and complaints in a large clinical sample of migraineurs. Headache, 2005; 45 (7): 904–910
4. Rains J.C., Poceta J.S.: Headache and sleep disorders: review and clinical implications for headache management. Headache, 2006; 46 (9): 1344–1363
5. Freedom T., Evans R.W.: Headache and sleep. Headache, 2013; 53 (8): 1358–1366
6. Zebenholzer K., Frantal S., Pablik E. i wsp.: Reliability of assessing lifestyle and trigger factors in patients with migraine–findings from the PAMINA study. Eur. J. Neurol., 2016; 23 (1): 120–126
7. Pavlovic J.M., Buse D.C., Sollars C.M. i wsp.: Trigger factors and premonitory features of migraine attacks: summary of studies. Headache, 2014; 54 (10): 1670–1679
8. Haque B., Rahman K.M., Hoque A. i wsp.: Precipitating and relieving factors of migraine versus tension type headache. BMC Neurol., 2012; 12: 82
9. Wang J., Huang Q., Li N. i wsp.: Triggers of migraine and tension-type headache in China: a clinic-based survey. Eur. J. Neurol., 2013; 20 (4): 689–696
10. Vetvik K.G., MacGregor E.A.: Menstrual migraine: a distinct disorder needing greater recognition. Lancet Neurol., 2021; 20 (4): 304–315
11. Arruda M.A., Bigal M.E.: Migraine and migraine subtypes in preadolescent children: association with school performance. Neurology, 2012; 79 (18): 1881–1888
12. Bigal M.E., Liberman J.N., Lipton R.B.: Obesity and migraine: a population study. Neurology, 2006; 66 (4): 545–550
13. Kelman L.: The triggers or precipitants of the acute migraine attack. Cephalalgia, 2007; 27 (5): 394–402