Jakie właściwości odżywcze ma olej palmowy?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Ostatnio w składzie niektórych mieszanek mlecznych i kaszek dla niemowląt zauważyłem olej palmowy. Uważa się, że jest to jeden z gorszych rodzajów tłuszczu, a jego wprowadzenie ma uzasadnienie ekonomiczne, a nie zdrowotne. Czy to prawda?

Odpowiedź

Olej palmowy, ze względu na długi czas przetrwania (odporność na utlenianie), swoje unikatowe właściwości organoleptyczne (poprawia walory smakowe potraw) i stosunkowo tani koszt produkcji, ma wszechstronne zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu spożywczego i kosmetycznego. Olej ten jest nieodłącznym składnikiem codziennej diety i występuje praktycznie wszędzie, choć nie zawsze można go łatwo zlokalizować. Może się ukrywać pod nazwą „olej roślinny” lub pod postacią dodatków spożywczych, na przykład w emulgatorze E471. W kosmetyce jest wykorzystywany jako olejek do ciała lub dodatek do kremów.

Ma zrównoważony skład kwasów tłuszczowych, w tym około 50% nasyconych, 39% jednonienasyconych (oleinowego) oraz około 10% z dwoma nienasyconymi wiązaniami n-6 (linolowego) i 0,3% z trzema nienasyconymi wiązaniami n-3 (linolenowego). Jest wolny od cholesterolu (to jego zaleta) i stanowi źródło karotenoidów, tokoferoli (zapewniają stabilność wobec degradacji utleniającej), koenzymu Q, a także witaminy K.

Stosuje się go także jako źródło tłuszczów w mieszankach dla niemowląt w celu uzyskania kwasu palmitynowego (najkorzystniejszy palmitynian sn-2), porównywalnego do obecnego w mleku kobiecym. Tłuszcze w ludzkim mleku są wykorzystywane jako źródło energii i niezbędnych kwasów tłuszczowych; ułatwiają wchłanianie składników pokarmowych rozpuszczalnych w tłuszczach i wspomagają funkcje przewodu pokarmowego, wpływają także na prawidłowy rozwój neurologiczny i odpowiedź immunologiczną.

W przemyśle spożywczym stosuje się olej palmowy rafinowany i jego frakcje. Niestety proces rafinacji usuwa karotenoidy oraz zmniejsza zawartość pozostałych antyoksydantów, dlatego oleju rafinowanego nie powinno się stosować do smażenia ani pieczenia. Ponadto, ze względu na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, olej palmowy należy spożywać z umiarem (osoba dorosła, ze średnim zapotrzebowaniem energetycznym 2000 kcal, nie powinna spożywać więcej niż 20 g tłuszczów nasyconych dziennie), z uwagi na ryzyko rozwoju cukrzycy, nadciśnienia oraz niektórych nowotworów. Nie udowodniono jednak bezpośredniego negatywnego wpływu oleju palmowego na zdrowie człowieka, w tym także na zdrowie niemowląt karmionych mieszankami z olejem palmowym, choć niewłaściwe formy estryfikacji (np. palmitynian sn-1,3) mogą negatywnie wpływać na wchłanianie kwasów tłuszczowych i wapnia. Komitet ds. Żywienia European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) podkreśla szeroki profil bezpieczeństwa mieszanek mlecznych zawierających olej palmowy oraz jego potencjalnie korzystny krótkotrwały wpływ na konsystencję stolca u niemowląt, dane te są jednak niewystarczające, aby uznać je za wiążące.

Do niechlubnej sławy oleju palmowego przyczyniają się aspekty środowiskowe i ekonomiczne jego produkcji. Międzynarodowe środowiska proekologiczne zwracają uwagę na wycinkę indonezyjskich lasów deszczowych pod uprawę oleju palmowego, co w długofalowej perspektywie wpływa na zmianę klimatu, nasila lokalne konflikty o ziemię i prawa własności, a także grozi wyginięciem wielu zagrożonych gatunków, na przykład żyjących tam orangutanów. Wiele kontrowersji budzi także wykorzystywanie dzieci do produkcji oleju palmowego.

Piśmiennictwo

1. Bronsky J., Campoy C., Embleton N. i wsp.: Palm oil and beta-palmitate in infant formula – a position paper by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., DOI: 10.1097/MPG.0000000000002307
2. Pande G., Akoh C.C., Lai O.M.: Food uses of palm oil and its components. https://communities.acs.org/docs/DOC-46421
3. www.eufic.org/page/pl/page/FAQ/faqid/question-answer-palm-oil/
4. FAQ – Part of a balanced diet. www.palmoilandfood.eu/en/faq-1