Warzywa i owoce stanowią podstawę zdrowego żywienia i stylu życia dzieci i młodzieży opracowaną przez Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ). Warzywa powinny być składnikiem codziennej diety, jako źródło witamin (zwłaszcza wit. C), ß-karotenu, kwasu foliowego, składników mineralnych (wapnia, magnezu, potasu i sodu) oraz błonnika.
Większość warzyw i owoców charakteryzuje się dużą zawartością wody w stosunku do masy i objętości, dzięki czemu ich wartość kaloryczna jest raczej mała. Proporcja w spożyciu warzyw do owoców powinna wynosić 3:1. W jadłospisie pacjenta powinny się pojawić różne produkty:
liściaste warzywa (szpinak, sałata rzymska, sałata, cykoria, kapusta biała, włoska, pekińska i pak choi, jarmuż, brukselka, seler naciowy, natka pietruszki, koperek, szczypiorek, a także kiełki)
warzywa kolorowe (marchew, buraki i boćwina, papryka, dynia, kapusta czerwona, bataty, pomidory)
pozostałe warzywa (pietruszka, seler, ogórki, fasolka szparagowa, cukinia, kabaczek, kalarepa, brokuły, kalafior, bakłażan i szparagi).
Preferuje się spożycie warzyw surowych lub poddanych krótkotrwałej obróbce termicznej, aby zachować ich wartość odżywczą, smak i konsystencję.
Obecnie w Polsce nie ma problemu z dostępnością warzyw, także zimą. Warzywa blanszowane (zanurzone i gotowane we wrzątku przez 1–5 min w celu inaktywacji enzymów odpowiedzialnych za brunatnienie żywności), a następnie mrożone i ponownie gotowane (pieczone, duszone) tracą w czasie tych procesów znaczną część witamin, dlatego ich wartość odżywcza, w porównaniu ze świeżymi, surowymi warzywami, zmniejsza się. Zmienia się także ich konsystencja przez destrukcyjny wpływ kryształków lodu powstających w czasie zamrażania. Jednak nie ma innych przeciwwskazań do ich stosowania w diecie dzieci. Mrożone warzywa mogą stanowić alternatywę, gdy trzeba szybko przygotować posiłek.
U dzieci zaleca się ograniczenie spożycia produktów w occie i z dużą ilością soli (np. ogórki kiszone), gdyż nadmiar sodu w diecie przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Produkty te powinny stanowić element urozmaiconej diety, a nie jedyny rodzaj spożywanych przez dziecko warzyw.
Żywność ekologiczną (bio, organic) uzyskuje się z produktów roślinnych i zwierzęcych, które zostały wytworzone w gospodarstwach systemu ekologicznego. Ten sposób produkcji żywności ma przede wszystkim zapewnić wysoki stopień bioróżnorodności, ochronę zasobów naturalnych, wysokie standardy dotyczące dobrostanu zwierząt oraz produkcję żywności przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów. Cały proces pozyskiwania żywności ekologicznej podlega kontroli – od etapu otrzymania surowca do wytworzenia produktu końcowego. Gospodarstwa rolne i producenci żywności ekologicznej są co roku rygorystycznie sprawdzani. Kontrola taka obejmuje m.in. ocenę warunków środowiska i uprawy roślin, a w przypadku producentów żywności także kontrolę dostawców, czy stosowane technologie przetwarzania obejmują na przykład zakaz stosowania organizmów modyfikowanych genetycznie. Jednostki certyfikujące monitorują, czy rolnik/producent stosuje się do wymogów Ustawy o rolnictwie ekologicznym i na podstawie wyników przeprowadzonej kontroli wydają certyfikaty potwierdzające spełnienie wszystkich wymaganych kryteriów. Certyfikat nie jest przyznawany „dożywotnio”, a stwierdzenie niezgodności w uprawie lub produkcji skutkuje odebraniem prawa do oznaczania produktów znakiem i nazwą rolnictwa ekologicznego.
Certyfikat bio nie daje pewności, że wartość odżywcza lub smak produktu będzie lepsza niż analogicznego produktu otrzymanego metodami konwencjonalnymi, choć ostatnie badania wykazały, że owoce i warzywa otrzymywane w systemach rolnictwa ekologicznego cechują się większą zawartością substancji przeciwutleniających (polifenole i antocyjany) oraz 4-krotnie mniejszą zawartością kadmu, w porównaniu z produktami otrzymanymi w ramach upraw konwencjonalnych, ale nie stwierdzono istotnych różnic w zawartości pozostałych składników odżywczych. Należy pamiętać, że oznaczenia na produktach „eko”, „organic” i „bio” są równoważne. W Polsce najczęściej używa się określeń „eko/eco” lub „ekologiczny”, w krajach anglojęzycznych „organic”, a niemieckojęzycznych „bio”. Wszystkie te określenia powinny oznaczać produkt rolnictwa ekologicznego otrzymany przy zachowaniu wszystkich wymogów związanych z jego produkcją i kontrolą.
Żywność otrzymywana z systemów rolnictwa ekologicznego zyskuje na popularności i ma (często znacznie) większą cenę, co jest uzasadnione czasem i nakładem pracy, licznymi ograniczeniami i wymaganiami oraz kosztem kontroli i certyfikacji w porównaniu z podobnymi produktami otrzymywanymi przy użyciu środków ochrony roślin i nawozów sztucznych. Niestety chęć zysku sprawia, że zdarzają się nieuczciwi producenci, którzy zamieszczają własne logo na produktach – ich kolorystyka lub wzór graficzny może przypominać logo rolnictwa ekologicznego, dlatego zawsze należy uważnie czytać etykiety.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej