Jaka może być przyczyna okresowo łuszczącego się naskórka stóp i rąk u zdrowych dzieci i młodzieży? Jakie postępowanie zalecić?

03-11-2020
lek. Katarzyna Kisiel
Oddział Dermatologii Dziecięcej, Międzyleski Szpital Specjalistyczny

Opisywane objawy są charakterystyczne dla młodzieńczej dermatozy podeszew stóp (juvenile plantar dermatosis – JPD [synonimy: atopic winter feet, sweaty sock dermatitis, dermatitis plantaris sicca, pulpitis sicca]).

JPD jest przewlekłą, samoograniczającą się chorobą, związaną z działaniem wilgoci. Często występuje u dzieci chorych na AZS, częściej u chłopców. Zwykle obserwuje się ją u pacjentów w wieku 3–14 lat, choć może nawracać aż do okresu dojrzewania. Nawroty i zaostrzenia zmian obserwuje się głównie w miesiącach zimowych oraz letnich.

Do czynników ryzyka, oprócz dodatniego wywiadu w kierunku atopii, należy nadpotliwość dłoni i stóp oraz noszenie nieprzewiewnego obuwia.

Naprzemienne narażenie na wilgoć i gwałtowne osuszanie prowadzi po początkowym przewodnieniu warstwy rogowej naskórka do jej nadmiernego odwodnienia. Powoduje to uszkodzenie warstwy rogowej i utratę ochronnej warstwy lipidowej skóry, powstawanie mikrouszkodzeń i rozwój zmian o charakterze kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia.

Skóra narażona na macerację i pocieranie jest czerwonawa, wygładzona, błyszcząca, przesuszona i popękana z towarzyszącym delikatnym złuszczaniem, czasem ze świądem i głębszymi, bolesnymi pęknięciami.

Zmiany występują symetrycznie, są dość dobrze ograniczone, zlokalizowane w częściach stopy bezpośrednio stykających się z butami (opuszki palców stóp – zwłaszcza paluchów, głowy kości śródstopia, pięty). Grzbietowe powierzchnie stóp i przestrzenie międzypalcowe nie są zajęte.

Podobne zmiany, chociaż rzadziej, mogą występować także na palcach rąk. Najczęściej są one związane z noszeniem wilgotnych rękawiczek lub nadpotliwością dłoni.

W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, grzybicę stóp oraz łuszczycę dłoni i podeszew.

W postępowaniu bardzo istotna jest profilaktyka obejmująca:

  • unikanie okluzyjnego, nieprzepuszczalnego obuwia i słabo wchłaniających wilgoć skarpet

  • zdejmowanie butów w pomieszczeniach

  • częstą zmianę wilgotnych skarpet

  • delikatne osuszanie spoconych stóp

  • noszenie bawełnianych skarpet.

Korzystne jest stosowanie emolientów i delikatnych środków keratolitycznych (np. preparaty z mocznikiem) od razu po zdjęciu butów i skarpet. Czasem konieczne jest dołączenie miejscowego GKS o średniej lub dużej sile działania, aby zmniejszyć świąd i stan zapalny. Miejscowe GKS o małej sile działania są zwykle nieskuteczne.

Piśmiennictwo

  1. Bolognia J., Jorizzo J., Schaffer J.: Dermatology. Papulosquamous and eczematous dermatoses: other eczematous eruptions. 3rd ed., 2012; 13: 228–230
  2. Paller A., Mancini A.: Hurwitz clinical pediatric dermatology. A textbook of skin disorders of childhood and adolescence: eczematous eruptions in childhood. 5th ed., 2016; 3: 60–61

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej