Jakie są wskazania do empirycznego leczenia inhibitorami pompy protonowej u dzieci?

26-01-2021
dr hab. n. med. Piotr Dziechciarz
Klinika Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Wskazania do empirycznego stosowania IPP u dzieci są ograniczone (p. tab. 1.). 

Zgodnie z wytycznymi NASPGHANESPGHAN, IPP stosuje się w ramach leczenia empirycznego u dzieci z typowymi objawami GERD (zgaga, ból zamostkowy).

Natomiast IPP nie należy stosować u:

  • dzieci z pozaprzełykowymi objawami sugerującymi GERD (np. kaszel, świszczący oddech, astma oskrzelowa)

  • bardzo niespokojnych niemowląt

  • niemowląt z regurgitacjami lub wymiotami bez objawów alarmowych.

Empiryczna eradykacja zakażenia Helicobacter pylori (bez wykonania endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego) jest wskazana wyłącznie u dzieci z przewlekłą plamicą małopłytkową. Przewlekły ból brzucha u dzieci nie jest wskazaniem do diagnostyki i leczenia zakażenia H. pylori.

Zwyczajowo IPP stosuje się u pacjentów hospitalizowanych na oddziale intensywnej terapii (OIT) w celu zapobiegania krwawieniom z górnego odcinka przewodu pokarmowego spowodowanego wrzodem stresowym. W systematycznym przeglądzie piśmiennictwa z metaanalizą badań z randomizacją, dotyczącym oceny skuteczności różnych środków zmniejszających kwaśność soku żołądkowego (sukralfat, ranitydyna, famotydyna, omeprazol) u dzieci hospitalizowanych na OIT, wykazano, że wszystkie te interwencje oceniane łącznie zmniejszają ryzyko krwawienia u dzieci o około połowę (2 badania, 300 uczestników; ryzyko względne: 0,41 [95% CI: 0,19–0,91]). Niestety tylko w 1 badaniu oceniono efekt omeprazolu, jednak nie wykazano w nim skuteczności tego leku w profilaktyce krwawienia z przewodu pokarmowego. Podkreślenia wymaga fakt, że dane z badań klinicznych są bardzo skąpe i aktualnie nie pozwalają na rzetelną ocenę bilansu korzyści i ryzyka ze stosowania omeperazolu w tym wskazaniu u dzieci.

Według autorów kryteriów rzymskich IV stosowanie IPP można rozważyć wyłącznie u dzieci w wieku 4–18 lat z dyspepsją czynnościową przebiegającą w postaci bólu w nadbrzuszu. Pacjent powinien spełniać następujące kryteria:

  • występowanie uciążliwego (zakłócającego codzienne funkcjonowanie) bólu lub pieczenia w nadbrzuszu przynajmniej przez 4 dni w miesiącu

  • ból nie jest uogólniony i nie lokalizuje się w innych częściach brzucha lub w klatce piersiowej, a także nie ulega złagodzeniu po oddaniu stolca lub gazów.

Należy jednak zauważyć, że zalecenia te oparte są na danych naukowych o bardzo słabej jakości, dlatego autorzy ostatnio opublikowanego przeglądu piśmiennictwa uważają, że aktualnie nie są one wystarczające, aby uzasadniać stosowanie IPP w dyspepsji czynnościowej u dzieci. Inne postaci czynnościowego bólu brzucha nie stanowią wskazania do empirycznego leczenia za pomocą IPP.

IPP stosuje się rutynowo w przypadku podejrzenia krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (ze zmian w obrębie błony śluzowej przełyku, żołądka lub dwunastnicy). Zalecenia European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) wskazują, że zastosowanie IPP zmniejsza ryzyko nawrotu krwawienia z wrzodu i konieczność transfuzji krwi, a także skraca czas trwania hospitalizacji.

W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki IPP są zarezerwowane dla dzieci z objawami zaburzeń wchłaniania mimo leczenia enzymami trzustkowymi w odpowiednich dawkach. IPP nie stosuje się w ostrym zapaleniu trzustki.

Nie ma danych na temat ryzyka krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego u dzieci przewlekle leczonych niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). IPP zaleca się u dorosłych przewlekle leczonych NLPZ w dużych dawkach, z niepowikłanym wrzodem trawiennym w wywiadzie, równocześnie otrzymujących glikokortykosteroidy lub antykoagulanty.

W niektórych ośrodkach stosuje się IPP w oparzeniu przełyku środkami chemicznymi. Nie ma jednak żadnych badań, które potwierdzałyby skuteczność takiego postępowania. W aktualnych wytycznych ESGE i ESPGHAN nie ma informacji na temat takiego postępowania.

Stosując IPP, należy pamiętać, że ich dawka zależy od wskazania (tab. 2.).

Piśmiennictwo

  1. Rosen R., Vandenplas Y., Singendonk M. i wsp.: Pediatric gastroesophageal reflux clinical practice guidelines: joint recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition and the European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2018; 66 (3): 516–554
  2. Jones N.L., Koletzko S., Goodman K. i wsp.; ESPGHAN, NASPGHAN. Joint ESPGHAN/ NASPGHAN Guidelines for the management of Helicobacter pylori in children and adolescents (Update 2016). J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2017; 64 (6): 991–1003
  3. Hyams J.S., Di Lorenzo C., Saps M. i wsp.: Functional disorders: children and adolescents. Gastroenterology, 2016; doi: 10.1053/j.gastro.2016.02.015 [w druku]
  4. Párniczky A., Abu-El-Haija M., Husain S. i wsp.: EPC/HPSG evidence-based guidelines for the management of pediatric pancreatitis. Pancreatology, 2018; 18 (2): 146–160
  5. Browne P.D., Nagelkerke S.C.J., van Etten-Jamaludin F.S. i wsp.: Pharmacological treatments for functional nausea and functional dyspepsia in children: a systematic review. Expert Rev. Clin. Pharmacol., 2018; 11 (12): 1195–1208
  6. Reveiz L., Guerrero-Lozano R., Camacho A. i wsp.: Stress ulcer, gastritis, and gastrointestinal bleeding prophylaxis in critically ill pediatric patients: a systematic review. Pediatr. Crit. Care Med., 2010; 11 (1): 124–132
  7. Gralnek I.M., Dumonceau J.M., Kuipers E.J. i wsp.: Diagnosis and management of nonvariceal upper gastrointestinal hemorrhage: European Society of Gastrointestinal Endoscopy ESGE) Guideline. Endoscopy, 2015; 47 (10): a1–a46
  8. Ryżko J.: Krwawienie z przewodu pokarmowego. (W:) Socha P., Lebensztejn D., Kamińska D. (red.): Gastroenterologia dziecięca: podręcznik do specjalizacji. Media-Press, 2016
  9. Lanza F.L., Chan F.K., Quigley E.M.; Practice Parameters Committee of the American College of Gastroenterology: Guidelines for prevention of NSAID-related ulcer complications. Am. J. Gastroenterol., 2009; 104 (3): 728–738
  10. Tringali A., Thomson M., Dumonceau J.M. i wsp.: Pediatric gastrointestinal endoscopy: European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) and European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) Guideline Executive summary. Endoscopy, 2017; 49 (1): 83–91

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej