Czy wczesna kolektywizacja dzieci (żłobek) zwiększa częstość wad mowy, szczególnie jąkania?

Nie ma jednoznacznych badań i opinii na temat tego, czy posyłanie dziecka do żłobka zwiększa ryzyko rozwoju wady wymowy, m.in. jąkania.

Jąkanie jest drugim po dyslalii (zaburzenia artykulacji) najczęściej występującym zaburzeniem mowy u dzieci w wieku przedszkolnym.

Należy jednak zadać pytanie, czy każde niepłynne mówienie w okresie przedszkolnym jest jąkaniem? Badania epidemiologiczne wykazują, że około 50% dzieci zaczęło się jąkać między 3. a 4. rokiem życia, a około 25% między 5. a 6. rokiem życia, co oznacza, że u około 75% dzieci problem niepłynnej mowy zaczął się w okresie przedszkolnym, a więc w czasie, kiedy występuje naturalna, rozwojowa podatność na powtarzanie w mowie sylab i wyrazów. Opierając się na modelu diagnozy różnicowej rozwojowej niepłynności mówienia (RNM) i jąkania wczesnodziecięcego (JW) według Tarkowskiego (1997), oba zaburzenia występują w okresie najintensywniejszego rozwoju funkcji językowych w życiu człowieka, czyli w wieku 2.–7. roku życia. Warto podkreślić, że objawy RNM ustępują wraz z wiekiem, natomiast JW może się utrzymywać po ukończeniu 7. roku życia i w późniejszych latach przyjąć charakter chroniczny.

Inaczej mówiąc, początkowo istnieje predyspozycja do jąkania (np. jąkanie w rodzinie, opóźniony rozwój mowy i języka), a następnie działają czynniki wyzwalające jąkanie (m.in. czynniki środowiskowe, osobowe) i stabilizujące jąkanie. W podejmowaniu decyzji dotyczących skierowania dziecka do logopedy pomocna może być lista kontrolna dla lekarzy zamieszczona w książce Guitar B., Conture E.G.: Dziecko, które się jąka. Informacje dla pediatry. Katowice, Centrum Logopedyczne, 2012.

Pełna diagnoza logopedyczna jąkania u dzieci w wieku przedszkolnym powinna obejmować objawy jąkania, reakcje psychiczne na jąkanie oraz czynniki ryzyka. Tylko szczegółowa diagnoza, która pozwala terapeucie ocenić dziecko i jego otoczenie (nie tylko jąkanie) w szerokiej perspektywie, pozwala wybrać skuteczną metodę leczenia.

Piśmiennictwo

1. Boroń A.: Jąkanie u dzieci w wieku przedszkolnym. Forum Logopedy, 2016: 11
2. Chęciek M.: Aktualny stan badań nad jąkaniem. Wybrane zagadnienia. Logopedia, 1993; 20: 41–48
3. Tarkowski Z.: Jąkanie wczesnodziecięce. Warszawa, WSiP, 1997
4. Węsierska K., Jeziorczak B., Chrostek A.: Profilaktyka i wczesna interwencja w jąkaniu u małych dzieci. (W:) Węsierska K., Moćko N. (red.): Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej. T. 2. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013: 187–212. https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/2509/1/Wesierska_Profilaktyka_i_wczesna_ inerwencja_w_jakaniu.pdf
5. Dokumentalne materiały filmowe na stronie Międzynarodowej Konferencji Logopedycznej „Zaburzenia płynności mowy – teoria i praktyka”. www.konferencja-zpm.edu.pl/pl/ multimedia-2/