Jak przebiega zakażenie wirusem opryszczki zwykłej u noworodków? Czy u dziecka z dodatnim wynikiem badania PCR, u którego nie obserwuje się objawów, należy rozpocząć leczenie acyklowirem? Bank krwi pępowinowej poinformował o wyhodowaniu HSV z krwi pępowinowej. Jak postąpić z bezobjawowym 7-tygodniowym niemowlęciem?

07-12-2021
dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Stwierdzenie zakażenia wirusem opryszczki zwykłej (HSV) u noworodka – dodatni wynik PCR z krwi w kierunku HSV – jest bardzo niepokojące. Zakażenia Herpes simplex u noworodków mogą wywołać oba typy wirusa: HSV-1 oraz HSV-2 i zazwyczaj ujawniają się w ciągu 28 dni po urodzeniu, ale czasami objawy są widoczne dopiero w ciągu pierwszych 6 tygodni życia.

Zakażenie wewnątrzmaciczne jest bardzo rzadkie – występuje z częstością 1/300 000 porodów. Dziecko rodzi się wówczas typowo z małogłowiem albo wodogłowiem i nieprawidłowościami w zakresie kończyn. Śmiertelność wynosi 50%.

Do zakażenia okołoporodowego HSV najczęściej dochodzi w trakcie porodu przez kanał rodny, gdy matka jest zakażona opryszczką płciową. Zakażenie noworodka jest najbardziej prawdopodobne w przypadku pierwotnego zakażenia HSV matki, które cechuje się dodatnim wynikiem badania PCR ze zmian skórnych i jednocześnie brakiem swoistych przeciwciał anty-HSV. Zakażenie jest również możliwe, gdy matka zakażona jednym typem opryszczki (HSV-1 albo HSV-2) zakazi się drugim typem, a także w czasie nawrotu, gdyż opryszczka należy do zakażeń latentnych.

U noworodków wyróżnia się 3 główne postaci kliniczne zakażenia opryszczkowego, które opisano poniżej.

  • Postać zlokalizowana – zajmuje skórę, oczy i błony śluzowe (skin, eye, mucous membranes – SEM), występuje najczęściej (ok. 45% przypadków). Objawy zazwyczaj pojawiają się 10–12 dni po urodzeniu. Typowe dla tej postaci są zmiany na skórze, oczach oraz błonach śluzowych jamy ustnej. Postać zlokalizowana przebiega bez zajęcia OUN i narządów wewnętrznych, jednak w przypadku braku leczenia przeciwwirusowego zakażenie może postępować, prowadząc do zajęcia narządów wewnętrznych i zapalenia mózgu. Następstwem niepowikłanej opryszczki SEM są nawracające zmiany skórne.

  • Zapalenie mózgu, czyli zajęcie OUN, odpowiada za około 30% przypadków opryszczki noworodkowej i zazwyczaj objawia się w 3. tygodniu życia noworodka. Chore dziecko jest nadmiernie senne, ospałe lub drażliwe, nie chce jeść, może mieć tętniące ciemiączko i drgawki. U niektórych chorych nie występują zmiany skórne, co bardzo utrudnia rozpoznanie.

  • Najcięższa postać opryszczki noworodkowej, zakażenie uogólnione, rozwija się w 2. tygodniu życia i odpowiada za około 25% przypadków opryszczki noworodkowej. Dla tej postaci typowy jest przebieg septyczny z rozwojem niewydolności wielonarządowej. U większości noworodków (80%) dochodzi do zajęcia OUN, natomiast u 20% nie obserwuje się zmian skórnych, co opóźnia rozpoznanie. Śmiertelność bez leczenia przeciwwirusowego wynosi 80%, a w przypadku leczenia acyklowirem około 30%.

Okołoporodowe zakażenie opryszczką należy podejrzewać u każdego noworodka z pęcherzykową osutką, objawami posocznicy lub zapalenia mózgu oraz jakąkolwiek ostrą chorobą w ciągu pierwszych 4 tygodni życia, z ujemnymi wynikami posiewów bakteryjnych, która nie odpowiada na zastosowane leczenie przeciwbakteryjne. Potwierdzeniem rozpoznania jest izolacja wirusa opryszczki ze zmian skórnych, błon śluzowych, z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego w hodowli lub metodą PCR. Choć istnieje ryzyko uzyskania fałszywie dodatniego wyniku badania PCR, ze względu na duże zagrożenie powikłaniami zakażenia HSV powszechnie przyjęto, że bezobjawowe noworodki z dodatnim wynikiem badania PCR należy leczyć acyklowirem co najmniej przez 21 dni.

Piśmiennictwo

  1. Corey L., Wald A.: Maternal and neonatal herpes simplex virus infections. N. Engl. J. Med., 2009; 361 (14): 1376–1385
  2. Anzivino E., Fioriti D., Mischitelli M. i wsp.: Herpes simplex virus infection in pregnancy and in neonate: status of art of epidemiology, diagnosis, therapy and prevention. Virol. J., 2009; 6: 40
  3. Pinninti S.G., Kimberlin D.W.: Neonatal herpes simplex virus infections. Pediatr. Clin. North Am., 2013; 60 (2): 351–365
  4. Kimberlin D.W., Lin C.Y., Jacobs R.F. i wsp.: National Institute of Allergy and Infectious Diseases Collaborative Antiviral Study Group. Natural history of neonatal herpes simplex virus infections in the acyclovir era. Pediatrics, 2001; 108 (2): 223–229
  5. Kimberlin D.W., Baley J.; Committee on Infectious Diseases, Committee on Fetus and Newborn: Guidance on management of asymptomatic neonates born to women with active genital herpes lesions. Pediatrics, 2013; 131 (2): e635–e646 

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej