Jak należy postąpić z 18-miesięcznym dzieckiem, które utyka, a wysiłek nasila dolegliwości?

26-05-2022
dr hab. n. med. Violetta Opoka-Winiarska
Klinika Chorób Płuc i Reumatologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Pytanie nadesłane do Redakcji

Jak należy postąpić z 18-miesięcznym dzieckiem, które utyka, a wysiłek nasila dolegliwości? Ostatnio dziecko nie chorowało, w USGRTG stawów biodrowych i kolanowych nie stwierdzono nieprawidłowości. Czy zlecić leczenie przeciwzapalne? Kiedy należy skierować dziecko do reumatologa?

Odpowiedź

Utykanie u dziecka zawsze wymaga uważnego i pilnego postępowania.

U opisanego pacjenta należy przeprowadzić dokładne badanie podmiotowe, przedmiotowe (z oceną wszystkich narządów i układów) oraz badania dodatkowe.

Dla chorób reumatycznych charakterystyczna jest sztywność poranna, czyli utrudnione poruszanie się i dolegliwości w godzinach porannych, z poprawą po podjęciu aktywności, dlatego u opisanego dziecka należy rozważyć także inne przyczyny utykania, w tym ortopedyczne.

Należy przeprowadzić wywiad w kierunku urazu, aktywności dziecka przed wystąpieniem objawów, obecności objawów towarzyszących, wcześniejszych chorób (w tym infekcji układu oddechowego, pokarmowego i moczowego), a także wywiad rodzinny.

U małych dzieci należy pamiętać o trudnym i pomijanym temacie przemocy i znęcaniu się nad dzieckiem.

Podczas badania przedmiotowego należy zwrócić szczególną uwagę na zachowanie dziecka (czy bawi się chętnie, podnosi zabawkę z podłogi, czy jego zachowanie wskazuje na towarzyszące dolegliwości bólowe) oraz ocenić wszystkie stawy (nie tylko kończyn dolnych), w tym ich ruchomość, bolesność w czasie ruchów biernych i czynnych, zaczerwienienie, obrzęk, ocieplenie i tkliwość mięśni.

Ważna jest także ocena wszystkich narządów i układów, w tym skóry (np. pod skarpetkami mogą być pojedyncze wybroczyny), węzłów chłonnych, narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej, błon śluzowych jamy ustnej i gardła oraz narządów płciowych.

W badaniach dodatkowych należy uwzględnić wykonanie morfologii krwi, oznaczenie wskaźników stanu zapalnego (OB, CRP) oraz ocenę aktywności enzymów mięśniowych.

W badaniu radiologicznym (RTG) należy ocenić stawy będące źródłem dolegliwości, pamiętając, aby zdjęcie wykonywać symetrycznie, tzn. jeżeli objawy dotyczą jednego stawu kolanowego, to należy wykonać RTG obu stawów kolanowych. Należy podkreślić, że w przypadku zapalenia stawów u dziecka (oprócz septycznego) po kilku dniach choroby na RTG nie widać żadnych zmian. W takim przypadku RTG pozwoli wykluczyć inne przyczyny zaburzeń (np. urazowe).

Dużą czułością w rozpoznawaniu zapalenia stawów u dziecka charakteryzuje się badanie ultrasonograficzne (USG). Zakładając, że badanie przeprowadził lekarz z doświadczeniem w ocenie stawów u dzieci i korzystał z odpowiedniej jakości sprzętu, brak wysięku, pogrubienia błony maziowej i zwiększonego przepływu w opcji power Doppler pozwala wykluczyć stan zapalny. W takim przypadku należy poszukiwać innej przyczyny utykania (bólu) u dziecka.

Podsumowując, decyzja o leczeniu dziecka zależy od wyniku badania podmiotowego, przedmiotowego i wyników badań pomocnicznych. Jeżeli po zebraniu dodatkowych danych wymienionych powyżej nie uda się ustalić przyczyny objawów, dziecko należy pilnie skierować na konsultację do pediatry reumatologa lub ortopedy.

Piśmiennictwo

  1. Naaved A., Heinz P.: Joint pain in children. Paediatr. Child Health, 2013; 24: 45–50
  2. Opoka-WiniarskaV., Żuber Z., Smolewska E.: Diagnostyka i leczenie młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów – praktyczne wskazówki dla pediatry. Pediatria po Dyplomie, 2017: 03

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej