W poprzednich wytycznych jedną z zalecanych metod leczenia była pyrimetamina z sulfadoksyną (Fansidar), jednak obecnie się już nie zaleca takiego postępowania

Pytanie nadesłane do Redakcji

W stanowisku grupy polskich ekspertów z 2015 roku dotyczącym postępowania w toksoplazmozie wrodzonej jedną z zalecanych metod leczenia była pyrimetamina z sulfadoksyną (Fansidar), jednak wytyczne neonatologów z 2021 roku nie wspominają już o tej kombinacji. Jakie są przyczyny tej zmiany?

Odpowiedź

Leczenie niemowląt z toksoplazmozą wrodzoną preparatem Fansidar nie jest już możliwe, gdyż preparat nie jest dostępny – sulfadoksyna została wycofana z leczenia w krajach Unii Europejskiej (UE) ze względu na toksyczność, a po decyzji Amerykańskiego Urzędu ds. Żywności i Leków (FDA) wydanej w 2016 roku preparat nie jest również dostępny w USA (decyzję o wstrzymaniu importu docelowego do Polski podjęła także Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji). Obecnie jedynym wskazaniem do leczenia sulfadoksyną jest malaria w krajach endemicznych w przypadku oporności zarodźców na chlorochinę.

Zgodnie z wszystkimi aktualnymi wytycznymi europejskimi i amerykańskimi lekami pierwszego wyboru w leczeniu toksoplazmozy wrodzonej są: sulfadiazyna w połączeniu z pirymetaminą (p. Jak postępować z noworodkiem matki leczonej z powodu toksoplazmozy w ciąży? – przyp. red.). Tę kombinację leków Milewska-Bobula i wsp. zalecali na pierwszym miejscu także w wymienionym w pytaniu stanowisku z 2015 roku (Fansidar był alternatywą, gdyż stanowisko wydano przed decyzją o wycofaniu sulfadoksyny z użycia w UE i USA).

Najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego z 2021 roku również wskazują na leczenie pirymetaminą z sulfadiazyną i kwasem folinowym jako terapię pierwszego wyboru, a w ramach leczenia alternatywnego dopuszczają stosowanie pirymetaminy z azytromycyną lub kotrimoksazolu (w przypadku wznowy w narządzie wzroku – również klindamycyny).

Sulfadiazyna (podobnie jak pirymetamina) jest w Polsce lekiem dostępnym w procedurze importu docelowego, co wymaga dopełnienia pewnych formalności, ale nie jest to istotną barierą w szybkim dostępie do leku (apteka szpitala, w którym pracuję, sprowadza lek na następny dzień roboczy). Ośrodki referencyjne prowadzące leczenie toksoplazmozy wrodzonej (w tym również oddział, którym kieruję) mają zapas tego leku na stałe do zastosowania natychmiast, gdyż w ciężkich postaciach choroby czas rozpoczęcia leczenia może mieć krytyczne znaczenie dla rokowania. Lek nie jest drogi, a z mojej praktyki wynika że Ministerstwo Zdrowia przyznaje refundację na leczenie, jeśli lekarz wystąpi z takim wnioskiem.

Piśmiennictwo

1. RxList: Fansidar. www.rxlist.com/fansidar-drug.htm#description (dostęp: 25.04.2022)
2. Vinetz J., Pham P.A.: Pyrimethamine + sulfadoxine. Johns Hopkins Medicine POC?IT Guides. www.hopkinsguides.com/hopkins/view/Johns_Hopkins_ABX_Guide/540463/all/Pyrimethamine_+_sulfadoxine (dostęp: 25.04.2022)
3. Centers for Disease Control and Prevention: Toxoplasmosis. www.cdc.gov/parasites/toxoplasmosis/health_professionals/index.html (dostęp: 25.04.2022)
4. Maldonado Y.A., Read J.S., American Academy of Pediatrics Committee on Infectious Diseases: Diagnosis, treatment, and prevention of congenital toxoplasmosis in the United States. Pediatrics, 2017; 139 (2): e20163860
5. Milewska-Bobula B., Lipka B., Gołąb E. i wsp.: Proponowane postępowanie w zarażeniu Toxoplasma gondii u ciężarnych i ich dzieci. Przegl. Epidemiol., 2015; 69: 403–410
6. Niezgoda A.: Toksoplazmoza wrodzona. (W:) Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce – zalecenia PTN, 2021. Standardy Medyczne Pediatria, 2021. www.standardy.pl/index.php/produkty/szczegoly/standardy-opieki-medycznej-nad-noworodkiem-w-polsce-zalecenia-ptn-wydanie-iv-2021-zaktualizowane-i-uzupelnione