Kiedy zgodnie z wytycznymi należy podejrzewać zakażenie układu moczowego u dzieci?

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) z 2021 roku zakażenie układu moczowego (ZUM) należy podejrzewać w przypadku wystąpienia gorączki (trwającej >24–48 h) o nieustalonej przyczynie w rutynowym badaniu pediatrycznym, której mogą towarzyszyć różnorodne inne objawy ZUM, zależne od wieku dziecka:

• 2.–12. miesiąca życia – najczęściej: niechęć do jedzenia, wymioty, zwolnienie tempa lub brak przyrostu masy ciała, nadmierna senność, niepokój i płacz podczas mikcji, zmiana barwy, przejrzystości i zapachu moczu

• >12. miesiąca życia do 6 lat – wymioty, biegunka, brak łaknienia, zwolnienie tempa lub brak przyrostu masy ciała, ból brzucha, nadmierna senność, drażliwość, zaburzenia oddawania moczu (w tym moczenie nocne u dziecka, które już opanowało kontrolę mikcji), objawy dyzuryczne (częstomocz, ból lub dyskomfort podczas mikcji, parcie ma mocz), zmiana barwy oraz przejrzystości i zapachu moczu

• dzieci >6 lat – nudności, wymioty, ból brzucha, ból w okolicy lędźwiowej, złe samopoczucie, objawy dyzuryczne, zaburzenia oddawania moczu oraz zmiana barwy, przejrzystości i zapachu moczu.

W przypadku noworodków objawem kluczowym zamiast gorączki może być hipotermia, a także przedłużająca się żółtaczka, trudności z karmieniem i nadmierna senność.

Częstość ZUM u gorączkujących dzieci jest związana z takimi czynnikami ryzyka, jak młody wiek, płeć i rasa, a u chłopców zależy także od obrzezania; jest największa (20,1%) u nieobrzezanych chłopców do 3. miesiąca życia (etiologia związana jest z florą bakteryjną zlokalizowaną pod napletkiem prącia). Ryzyko ZUM jest 2–4-krotnie większe u dzieci rasy białej, w porównaniu z dziećmi rasy czarnej, oraz u dziewcząt, w porównaniu z obrzezanymi chłopcami. Ponadto do czynników ryzyka ZUM zalicza się: (1) ZUM w wywiadzie, (2) wady wrodzone nerek lub dróg moczowych (CAKUT, w tym odpływ pęcherzowo-moczowodowy [OPM]), (3) nieprawidłowe wyniki USG w wywiadzie (w tym wykonanych prenatalnie), (4) dodatni wywiad rodzinny w kierunku ZUM (rodzice, rodzeństwo) lub CAKUT (w tym OPM), (5) przebyte cewnikowanie pęcherza moczowego lub zabieg na drogach moczowych, (6) zaburzenia opróżniania pęcherza moczowego i jelit (zaburzenia mikcji i wydalania stolca, w tym zaparcie), (7) niedobory odporności i choroby ogólnoustrojowe upośledzające odporność (cukrzyca, przewlekła choroba nerek [PChN]).

W okresie noworodkowym 75% ZUM dotyczy chłopców, co wiąże się z częstszym ujawnianiem się u nich wad układu moczowego.

Piśmiennictwo

1. Wasilewska A., Żurowska A., Jung A. i wsp.: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego. PTNFD 2021. http://ptnfd.org/zalecenia/ (dostęp: 08.04.2022)
2. Shaikh N., Hoberman A.: Urinary tract infections in infants and children older than 1 month. UpToDate: 2022. www.uptodate.com/contents/urinary-tract-infections-in-children (dostęp: 08.04.2022)
3. Mattoo T.K., Shaikh N., Nelson C.P.: Contemporary management of urinary tract infection in children. Pediatrics, 2021; 147 (2): e2020012138
4. Litwin M., Niemirska A., Obrycki Ł. i wsp.: Standardy postępowania w zakażeniach układu moczowego u dzieci i młodzieży – rekomendacje IP-CZD. Stand. Med. Ped., 2015; 12: 9–24