Jaką strategię najlepiej przyjąć w diagnostyce serologicznej krztuśca?

09-12-2022
dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Z racji braku standaryzacji metod serologicznych oraz powszechnego występowania w populacji swoistych przeciwciał po szczepieniu lub zakażeniu pałeczką krztuśca w przeszłości, diagnostyka serologiczna krztuśca nastręcza pewnych problemów. Opisana sytuacja ujemnego wyniku jest najbardziej korzystna z punktu widzenia diagnostyki serologicznej, ponieważ serokonwersja będzie pewnym dowodem zachorowania. Jeżeli – niezależnie od rodzaju użytego testu – ujemny wynik badania swoistych przeciwciał stanie się dodatni w kolejnym oznaczeniu, wykonanym po 3–4 tygodniach, wówczas z pewnością mieliśmy do czynienia z krztuścem. Znacznie większy problem interpretacyjny wiąże się z wynikami dodatnimi już w pierwszym oznaczeniu. Badania serologiczne są uzasadnione w późnej fazie krztuśca (tj. po 2. tyg. choroby), gdy hodowla i badanie metodą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) dadzą już wyniki ujemne. Przeciwciała we krwi można natomiast badać aż do 8–12 tygodni, licząc od początku kaszlu. Później stężenie zmniejsza się na tyle, że interpretacja wyniku jest utrudniona. Badania serologiczne cechują się czułością rzędu 88–92% oraz swoistością 98–99%, czyli zbliżoną do badania mikrobiologicznego posiewów z nosogardła. Najlepiej pobrać dwie próbki surowicy: w ostrej fazie choroby oraz w fazie zdrowienia, po co najmniej 3 tygodniach (by można było zaobserwować wyraźne różnice mian). Czterokrotny wzrost miana dowodzi zakażenia. Rekomendacje EU Pertstrain Group pracującej przy European Centre for Disease Prevention and Control zalecają oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej (PT) w klasie IgG i wskazują na stosowanie wartości odcięcia 50–120 j./ml. Przy przyjęciu progów 40–200 j./ml wynik dodatni testów serologicznych cechuje się 67–80% czułością i 95,0–99,9% swoistością w rozpoznaniu krztuśca. W przypadku dostępności pojedynczej próbki zaleca się oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko PT w klasie IgA. Problem interpretacyjny mogą sprawiać oznaczenia wykonywane w czasie krótszym niż 12 miesięcy od szczepienia przeciwko krztuścowi – w takim przypadku wynik dodatni nie jest uznawany za istotny. Jeśli oznaczenie IgA nie jest dostępne, za dodatni wynik IgG przyjmuje się zwykle >10–20 j./ml, choć w tym zakresie brak jest konsensusu. W takim przypadku warto skonsultować wynik z laboratorium wykonującym oznaczenia. Rzecz jasna, z racji szczepień powyższe zalecenia nie dotyczą dzieci w pierwszych 2 latach życia.

Piśmiennictwo

  1. Guiso N., Berbers G., Fry N.K. i wsp.; EU Pertstrain group: What to do and what not to do in serological diagnosis of pertussis: recommendations from EU reference laboratories. Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis., 2011; 30 (3): 307–312
  2. Lee A.D., Cassiday P.K., Pawloski L.C. i wsp.; Clinical Validation Study Group: Clinical evaluation and validation of laboratory methods for the diagnosis of Bordetella pertussis infection: Culture, polymerase chain reaction (PCR) and anti-pertussis toxin IgG serology (IgG-PT). PLoS One, 2018; 13 (4): e0195979
  3. Mertens P.L., Stals F.S., Steyerberg E.W., Richardus J.H.: Sensitivity and specificity of single IgA and IgG antibody concentrations for early diagnosis of pertussis in adults: an evaluation for outbreak management in public health practice. BMC Infect. Dis., 2007; 7: 53

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej