– W ciągu kilkugodzinnego kursu ratownik medyczny bądź lekarz pracujący w SOR lub ZRM może poznać podstawy badania USG – mówi lek. Magdalena Woch-Trojanowska, specjalista radiologii i diagnostyki obrazowej.
Głowica USG. Fot. istockphoto.com
Karolina Krawczyk: Jaka jest różnica między protokołem FAST i eFAST? Czy są one trudne do opanowania? Jaki jest cel ich stosowania?
Lek. Magdalena Woch-Trojanowska: Protokół FAST wprowadzono do algorytmu postępowania u pacjentów po urazach, we wstrząsie i z hipowolemią. Posługując się tym protokołem, można różnicować chorych na tych, u których natychmiast trzeba wykonać laparotomię, i na tych, u których można poszerzyć diagnostykę o inne badania obrazowe (najczęściej TK) bądź też diagnostyczne płukanie otrzewnej.
W 2004 roku, po uwzględnieniu częstości powikłań hemodynamicznych odmy opłucnowej powstających po tępych urazach, protokół FAST poszerzono o badanie klatki piersiowej – powstał protokół eFAST. Do protokołu eFAST, oprócz standardowych przyłożeń z protokołu FAST, dodano obustronne przyłożenie głowicy ultrasonograficznej pomiędzy III a V przestrzenią międzyżebrową w linii pachowej przedniej, wykonywane w celu potwierdzenia odmy opłucnowej lub jej wykluczenia. Coraz częściej protokoły te są wykonywane w ramach opieki przedszpitalnej przez zespół ratownictwa medycznego (ZRM). Do badania często wykorzystuje się aparat przenośny bądź głowicę podpinaną do tabletu lub telefonu. SOR-y zazwyczaj dysponują aparatem stacjonarnym.
Zarówno FAST, jak i eFAST to protokoły łatwe do opanowania. Pozwalają one szybko ocenić obecność płynu (w protokole FAST) i występowanie odmy opłucnowej (eFAST). Jeśli ZRM lub SOR są wyposażone w odpowiedni sprzęt, wykorzystanie tych protokołów jest jak najbardziej wskazane, ponieważ poszerza to możliwości diagnostyczne.
Kiedy należy wykonać badanie USG w FAST?
USG w FAST to pierwsze badanie, które należy wykonać w urazach jamy brzusznej i klatki piersiowej, zwłaszcza u osób niestabilnych krążeniowo. Cel badania stanowi potwierdzenie lub wykluczenie obecności wolnego płynu w jamie brzusznej i miednicy małej oraz w worku osierdziowym. Samo badanie trwa maksymalnie kilka minut i pozwala ustalić, jakie czynności należy podjąć w pierwszej kolejności. Wiadomo na przykład, czy pacjenta należy kierować do dalszej diagnostyki obrazowej (najczęściej wspomnianego już wcześniej badania TK), czy powinno się wykonać laparotomię. Procedura jest przystosowana zwłaszcza dla osób, które na co dzień nie wykonują tego badania. Innymi słowy – w ciągu kilkugodzinnego kursu ratownik medyczny bądź lekarz pracujący w SOR lub ZRM może poznać podstawy tego badania.
W jakie okolice ciała należy zgodnie z protokołem FAST przykładać głowicę USG?
Badanie FAST wykonuje się głowicą konweksową, ewentualnie sektorową. W badaniu FAST wykorzystywane są cztery przyłożenia; każde powinno być wykonane w podłużnym i poprzecznym ułożeniu głowicy. Pierwsze przyłożenie – pod wyrostkiem mieczykowatym –uwidacznia serce i worek osierdziowy. Żeby uzyskać prawidłowy obraz, głowicę należy początkowo przyłożyć poprzecznie w stosunku do długiej osi ciała pacjenta. Trzeba pamiętać, że obraz powinien objąć także tylną ścianę worka osierdziowego, gdyż może się tam znajdować niewielka ilość płynu. Następna lokalizacja to okolica wątroby i prawej nerki. W tym miejscu głowicę układamy podłużnie w kwadrancie górnym prawym, ukazując zachyłek wątrobowo-nerkowy (zachyłek Morrisona). To przyłożenie uwidacznia ponadto kąt żebrowo-przeponowy prawy z ewentualnym płynem w prawej jamie opłucnowej. Trzecią projekcję uzyskujemy, przykładając głowicę podłużnie w kwadrancie górnym lewym, w linii pachowej tylnej, ukazując okolicę śledziony i lewej nerki (zachyłek śledzionowo-nerkowy) oraz lewy kąt żebrowo-przeponowy. Czwarta jest okolica nadłonowa. Głowicę ustawiamy poziomo – w ten sposób uwidoczniamy pęcherz moczowy oraz zachyłek pęcherzowo-odbytniczy (u kobiet zachyłek maciczno-odbytniczy – tzw. jama Douglasa).
