Zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze – epidemiologia, charakterystyka kliniczna i leczenie – komentarz

30.05.2016
Tick-borne encephalitis: a review of epidemiology, clinical characteristics, and management
Petra Bogovic, Franc Strle
World Journal of Clinical Cases, 2015; 3 (5): 430–441

Pełna wersja artykułu dostępna jest w „Medycynie Praktycznej-Szczepieniach” 1/2016, s. 19-34

Komentarz

prof. dr hab. n. med. Elżbieta Ołdak
Klinika Obserwacyjno-Zakaźna Dzieci Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Słoweńscy autorzy komentowanego artykułu szczegółowo omówili epidemiologię, patogenezę, obraz kliniczny oraz metody rozpoznawania, leczenia i profilaktyki zapalenia mózgu przenoszonego przez kleszcze (KZM). Kraje Europy Środkowej i Północnej, w tym Polska, są obszarem endemicznego występowania choroby, jednak jej rozpowszechnienie jest zróżnicowane w zależności od regionu geograficznego. Ryzyko zachorowania jest największe w krajach nadbałtyckich (Łotwa, Litwa, Estonia), w których współczynniki zapadalności w latach 2000–2010 przekraczały wartość 18,5 przypadków na 100 000 ludności.1 Duże współczynniki zapadalności notuje się również w województwie podlaskim, zwłaszcza na terenach graniczących z Litwą. Według oficjalnych danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w 2014 roku w całej Polsce zgłoszono 195 przypadków KZM (0,51/100 000 ludności), z których 109 (56% [9,13/100 000]) to zachorowania zgłoszone w województwie podlaskim. Duże ryzyko zakażenia wirusami KZM po pokłuciu przez zakażone kleszcze żerujące na obszarze województwa podlaskiego utrzymuje się co najmniej od 10 lat. Największe współczynniki zapadalności na KZM zarejestrowano w roku 2006 – 12,94/100 000 ludności oraz w 2009 i 2010 roku (odpowiednio: 11,6 i 11,52/100 000 ludności). W pozostałych latach zapadalność na KZM wahała się między 7,4 a 9,28 na 100 000 ludności. Drugim pod względem częstości raportowania zakażeń wirusami KZM jest obszar województwa warmińsko-mazurskiego, gdzie roczna zapadalność w ostatnim dziesięcioleciu wahała się między 2,14 a 6,45 przypadków na 100 000 ludności.2 Kolejnym, znacznie mniejszym ogniskiem endemicznego występowania KZM w Polsce, są tereny przygraniczne województwa opolskiego i dolnośląskiego, na których zapadalność na KZM przekracza wartość 0,4 na 100 000 ludności. Roczna liczba zgłaszanych przypadków KZM w pozostałych województwach pozostaje mała – od 0 do kilkunastu przypadków.2 Zdaniem wielu epidemiologów, specjalistów chorób zakaźnych i zdrowia publicznego występowanie KZM na terenie Polski jest w znacznym stopniu niedoszacowane. Potwierdzeniem powyższej tezy mogą być wyniki analizy epidemiologicznej prowadzonej na terenach przygranicznych Polski i Republiki Czeskiej przez Stefanoffa i wsp. w latach 1999–2008.3 Po stronie czeskiej całkowita liczba zarejestrowanych przypadków KZM była istotnie większa niż po stronie polskiej, a w okresie prowadzonej analizy współczynniki zapadalności na KZM zwiększyły się 2-krotnie z 2,5 w 1999 roku do 4,2 na 100 000 mieszkańców w 2008 roku, podczas gdy po stronie polskiej współczynniki zapadalności wahały się w granicach 0,1–0,4 na 100 000 mieszkańców. Ryzyko zakażenia zmniejszało się w kierunku północno-wschodnim, ale na niektórych terenach przygranicznych spadało gwałtownie do zera na linii granicy polsko-czeskiej. Istnieje wiele czynników oddziałujących na rozpowszechnienie chorób odkleszczowych, ale z pewnością nie są nimi granice państwowe. Tereny przygraniczne po stronie polskiej i czeskiej charakteryzują się podobnymi warunkami klimatycznymi, florą i fauną, a granica administracyjna państw nie stanowi bariery dla przemieszczania się ludzi i zwierząt. Zatem stwierdzane różnice w rozpowszechnieniu KZM po obu stronach granicy wynikają najprawdopodobniej z powodu niewłaściwego diagnozowania choroby lub niepełnego rejestrowania przypadków zachorowań po stronie polskiej. Zgodnie z definicją przypadku ostateczne rozpoznanie KZM wymaga laboratoryjnego potwierdzenia obecności swoistych przeciwciał IgM i IgG przeciwko wirusom KZM w surowicy krwi i/lub płynie mózgowo-rdzeniowym chorego. Polscy lekarze, pracujący na terenach uznawanych za nieendemiczne, nie zawsze zlecają takie badania, ponieważ niewiele laboratoriów na terenie naszego kraju ma możliwość ich wykonywania, a ponadto wyniki badań nie mają wpływu na dalsze postępowanie terapeutyczne. W takiej sytuacji nierozpoznane przypadki KZM rejestrowane są jako nieokreślone wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W 2009 roku Stefanoff i wsp. przeprowadzili badania serologiczne w kierunku KZM u pacjentów przyjmowanych z powodu aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych do szpitali zlokalizowanych na terenach uznawanych wcześniej za tereny o małej endemiczności występowania KZM w Polsce.4 Wyniki prowadzonych badań ujawniły istnienie 38 nowych ognisk endemicznych KZM na terenach województw: pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, mazowieckiego, lubelskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego i dolnośląskiego. Wprawdzie u chorych w młodszym wieku KZM przebiega łagodniej, jednak niedoszacowanie przypadków KZM w grupie osób starszych (>40 lat) było większe. KZM należy do chorób, których rozpowszechnienie można zmniejszyć przez wprowadzenie powszechnych szczepień na terenach o dużym ryzyku zachorowania. Dokładne rozpoznanie takich terenów powinno się stać priorytetem działania nadzoru epidemiologicznego.

Piśmiennictwo do komentarza:

1. European Centre for Disease Prevention and Control. Epidemiological situation of tick-borne encephalitis in the European Union and European Free Trade Association countries. Stockholm, ECDC, 2012
2. Roczne meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH, 2005–2014 (www.pzh.gov.pl)
3. Stefanoff P., Orlikova H., Prikazsky V. i wsp.: Cross-border surveillance differences: tick-borne encephalitis and Lyme borreliosis in the Czech Republic and Poland, 1999–2008. Centr. Eur. J. Public Health, 2014; 22: 54–59
4. Stefanoff P., Zielicka-Hardy A., Hlebowicz M. i wsp.: New endemic foci of tick-borne encephalitis (TBE) identified in districts where testing for TBE was not available before 2009 in Poland. Parasit. Vectors, 2013; 6: 180–187
Zobacz także
  • Szczepienia przed podróżą do krajów „nietropikalnych”

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań