Skróty: CI – przedział ufności, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, PCV-7 – 7-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-10 – 10-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-13 – 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia
wszystkie niemowlęta urodzone po 31 grudnia
2016 roku są obowiązkowo szczepione przeciwko
pneumokokom. Do realizacji szczepień obowiązkowych w ramach Programu Szczepień Ochronnych
(PSO) w 2017 roku Ministerstwo Zdrowia
zakupiło skoniugowaną szczepionkę 10-walentną
(PCV-10), a szczepienie podstawowe dzieci nienależących
do grup ryzyka odbywa się w schemacie
uproszczonym 2+1.
U dzieci urodzonych przedwcześnie i w innych
grupach ryzyka obowiązuje natomiast schemat
zalecany przez producenta szczepionki dla danej
grupy wiekowej (czyli w przypadku niemowląt w pierwszym półroczu życia 3+1).
Zalecenie
W świetle danych o podobnej skuteczności obu dostępnych aktualnie skoniugowanych szczepionek w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) u dzieci (p. Med. Prakt. Szczepienia 1/2017, s. 25–26 oraz s. 27–37 – przyp. red.), po analizie opublikowanych danych naukowych oraz dokonaniu bilansu korzyści i potencjalnego ryzyka, Zarząd Polskiego Towarzystwa Wakcynologii zaleca, aby:
- w sytuacji, gdy rodzice zdecydują się na podanie dziecku szczepionki 13-walentnej (PCV-13) w ramach szczepień zalecanych (odpłatnych), stosować te same zasady dotyczące terminów i liczby podanych dawek szczepienia podstawowego, jak zalecane w PSO (tj. w populacji zdrowych niemowląt urodzonych w fizjologicznym terminie schemat uproszczony 2+1).
Uzasadnienie
Możliwość skorzystania z tego uproszczonego schematu
dla PCV-13 w ramach szczepień zalecanych,
zgodnie z zapisem w Charakterystyce Produktu
Leczniczego tego preparatu, wynika ze stosowania
innej szczepionki skoniugowanej (PCV-10) w całej
populacji dzieci, co stwarza warunki do stopniowego wytworzenia ochrony populacyjnej rekompensującej
mniejszą liczbę dawek w pierwszym półroczu
życia. Schemat 2+1 dla szczepień powszechnych w ramach PSO zarejestrowano także dla PCV-10 i na tej podstawie wprowadzono go do aktualnego
kalendarza szczepień.
W praktyce pierwsze szczepienia obowiązkowe
przeciwko pneumokokom rozpoczęły się na początku
marca 2017 roku i od tej pory niemowlęta
zaczynające cykl uodpornienia przeciwko pneumokokom także odpłatną szczepionką w ramach szczepień zalecanych można szczepić według schematu
uproszczonego 2+1.
W ocenie skuteczności klinicznej szczepionek
przeciwko pneumokokom bierze się pod uwagę 2 cele:
1) zapobieganie IChP
2) wpływ szczepień na nosicielstwo serotypów
pneumokoka uwzględnionych w ich składzie,
co jest istotne dla uzyskania dodatkowego efektu
ochrony populacyjnej.
Dysponujemy dowodami naukowymi, ale tylko w odniesieniu do dzieci urodzonych w fizjologicznym
terminie porodu, że skuteczność schematu
2+1 jest praktycznie zbliżona do efektów schematu
3+1. Dobrą skuteczność programów szczepień w schemacie 2+1 potwierdzono w badaniach epidemiologicznych
obu aktualnie dostępnych szczepionek
skoniugowanych (PCV-10 i PCV-13). Zaobserwowane
różnice immunogenności na korzyść
większej liczby dawek w pierwszym półroczu życia
są niewielkie, dlatego w wielu krajach stosuje się
schemat uproszczony, który jest nie tylko łatwiejszy w realizacji współczesnego, rozbudowanego
PSO, ale także efektywniejszy kosztowo.
| Tabela 1. Skuteczność skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom w zapobieganiu IChP w zależności od schematu szczepienia podstawowego niemowląt (3+1 vs 2+1) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Punkt końcowy | Kraj | Metodyka badania | Schemat szczepienia | Skuteczność (95% CI) | Autor, rok publikacji |
| PCV-7 | |||||
| IChP niezależnie od typu serologicznego pneumokoka | Stany Zjednoczone | badanie z randomizacją | 3+1 | 89,1% (73,7–95,8) | Black i wsp., 2000 |
| Stany Zjednoczone | badanie z randomizacją | 3+1 | 52,1% (od -0,6 do 78,5) 46,3% (od -16,5 do 75,3) | O’Brien i wsp., 2003 | |
| Stany Zjednoczone | kohortowea | 3+1 | 90,5% (17,7–98,9) | Mahon i wsp., 2006 | |
| IChP wywołana przez typy serologiczne pneumokoka, których antygeny uwzględniono w składzie szczepionki | Stany Zjednoczone | badanie z randomizacją | 3+1 | 93,9% (79,6–98,5) | Black i wsp., 2000 |
| Stany Zjednoczone | badanie z randomizacją | 3+1 2+1 | 82,6% (21,4–96,1) 86,4% (40,3–96,9) | O’Brien i wsp., 2003 | |
| Stany Zjednoczone | kliniczno-kontrolne | 3+1 2+1 | 100% (94–100) 98% (75–100) | Whitney i wsp., 2006 | |
| Niemcy | kohortowea | 3+1 | 94,1% (39,8–100,0) | Ruckinger i wsp., 2010 | |
| Stany Zjednoczone | kohortowea | 3+1 | 72% (65–78) | Mahon i wsp., 2006 | |
| Kanada | kliniczno-kontrolne | 2+1 | 100% (15–100) | Deceuninck i wsp., 2010 | |
| PCV-10 | |||||
| IChP niezależnie od typu serologicznego pneumokoka | Argentyna, Kolumbia, Panama | badanie z randomizacją | 3+1 | 65% (11,1–86,2) | Tregnaghi i wsp., 2014 |
| Finlandia | kohortoweb | 2+1 | 80% (72–85) | Jokinen i wsp., 2015 | |
| IChP wywołana przez typy serologiczne pneumokoka, których antygeny uwzględniono w składzie szczepionki | Argentyna, Kolumbia, Panama | badanie z randomizacją | 3+1 | 100% (74,3–100) | Tregnaghi i wsp., 2014 |
| Finlandia | badanie z randomizacją klasterową | 3+1 2+1 | 100% (83–100) 92% (58–100) | Palmu i wsp., 2013 | |
| Brazylia | kohortowea | 3+1 | 72,8% (44,1–86,7) | Verani i wsp., 2015 | |
| PCV-13 | |||||
| IChP niezależnie od typu serologicznego pneumokoka | Stany Zjednoczone | kliniczno-kontrolne | 2+1 | 60,2% (46,8–70,3) | Moore i wsp., 2016 |
| IChP wywołana przez typy serologiczne pneumokoka, których antygeny uwzględniono w składzie szczepionki | Niemcy | kohortowea | 3+1 | 91% (61–99) | van der Linden i wsp., 2016 |
| Aglia, Walia, Północna Irlandia | kohortowea | 2+1 | 75% (58–84) | Andrews i wsp., 2014 | |
| a metoda kohorty pośredniej b z historyczną grupą kontrolną CI – przedział ufności, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, PCV-7 – 7-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-10 – 10-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-13 – 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom | |||||
Dobrą skuteczność schematu 2+1 w zapobieganiu IChP potwierdzają wyniki badań z randomizacją, które przeprowadzono ze szczepionkami PCV-7 i PCV-10, oraz liczne badania obserwacyjne, w których – w różnych krajach lub ich prowincjach – porównano rzeczywistą skuteczność kliniczną w okresie przed wprowadzeniem szczepień w różnych schematach (3+1, 2+1, 3+0 i 2+0) oraz po ich wprowadzeniu (tab. 1.). Te ostatnie badania podsumowano w metaanalizie, wykazując podobną skuteczność schematów 3+1 i 2+1, także w odniesieniu do wpływu szczepień na nosicielstwo serotypów pneumokoka uwzględnionych w szczepionkach. Podobne wyniki uzyskano w ocenie skuteczności profilaktyki pozaszpitalnego zapalenia płuc (tab. 2.).
| Tabela 2. Skuteczność skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom w zapobieganiu pozaszpitalnemu zapaleniu płuc bez względu na etiologię w zależności od schematu szczepienia podstawowego u niemowląt (3+1 vs 2+1) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Punkt końcowy | Kraj | Metodyka | Schemat szczepienia | Skuteczność (95% CI) | Autor, rok publikacji |
| PCV-7 | |||||
| PZP potwierdzone na RTG klatki piersiowej | Stany Zjednoczone | badanie z randomizacjąa | 3+1 | 25,5% (6,5–40,7)b | Hansen i wsp., 2006 |
| Stany Zjednoczone | badanie z randomizacjąa | 3+1 | 20,5% (4,4–34) | Black i wsp., 2002 | |
| Włochy | kohortowec | 2+1 | 65% (47–78) | Esposito i wsp., 2007 | |
| PCV-10 | |||||
| PZP o prawdopodobnej etiologii bakteryjnejd | Argentyna, Kolumbia, Panama | badanie z randomizacjąa | 3+1 | 22% (7,7–34,2) | Tregnaghi i wsp., 2014 |
| PZP potwierdzone na RTG klatki piersiowej | Argentyna, Kolumbia, Panama | badanie z randomizacjąa | 3+1 | 25,7% (8,4–39,6)c | |
| PZP wymagające hospitalizacjie | Finlandia | badanie kohortowef | 2+1 | 23% (18–28) | Palmu A.A i wsp., 2017 |
| a podwójnie ślepa próba b rozpoznane na podstawie kryteriów WHO c z prospektywnym zbieraniem danych d potwierdzone radiologicznie (zagęszczenia pęcherzykowe, wysięk w jamie opłucnej) lub zacienienie inne niż pęcherzykowe widoczne na RTG klatki piersiowej i CRP ≥40 µg/ml e główne rozpoznanie na karcie wypisowej ze szpitala f z historyczną grupą kontrolną CI – przedział ufności, PCV-7 – 7-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-10 – 10-walenta skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PZP – pozaszpitalne zapalenie płuc | |||||
Piśmiennictwo:
1. Spijkerman J., Veenhoven R.H., Wijmenga-Monsuur A.J. i wsp.: Immunogenicity of 13-valent pneumococcal conjugate vaccine administered according to 4 different primary immunization schedules in infants: a randomized clinical trial. JAMA, 2013; 310: 9302. Deloria Knoll M., Park D.E., Johnson T.S. i wsp.: Systematic review of the effect of pneumococcal conjugate vaccine dosing schedules on immunogenicity. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33 (supl. 2): S119
3. Palmu A.A., Jokinen J., Borys D. i wsp.: Effectiveness of the ten-valent pneumococcal Haemophilus influenzae protein D conjugate vaccine (PHiD-CV10) against invasive pneumococcal disease: a cluster randomised trial. Lancet, 2013; 381: 214–222
4. Black S., Shinefield H., Fireman B. i wsp.: Efficacy, safety and immunogenicity of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine in children. Northern California Kaiser Permanente Vaccine Study Center Group. Pediatr. Infect. Dis. J., 2000; 19: 187–195
5. Conklin L., Loo J.D., Kirk J. i wsp.: Systematic review of the effect of pneumococcal conjugate vaccine dosing schedules on vaccine-type invasive pneumococcal disease among young children. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33 (supl. 2): S109–118
6. Fleming-Dutra K.E., Conklin L., Loo J.D. i wsp.: Systematic review of the effect of pneumococcal conjugate vaccine dosing schedules on vaccine-type nasopharyngeal carriage. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33 (supl. 2): S152
7. Loo J.D., Conklin L., Fleming-Dutra K.E. i wsp.: Systematic review of the effect of pneumococcal conjugate vaccine dosing schedules on prevention of pneumonia. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33 (supl. 2): S140–151
8. Loo J.D., Conklin L., Fleming-Dutra K.E. i wsp.: Systematic review of the indirect effect of pneumococcal conjugate vaccine dosing schedules on pneumococcal disease and colonization. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33: supl. 2
9. O’Brien K.L., Moulton L.H., Reid R. i wsp.: Efficacy and safety of seven-valent conjugate pneumococcal vaccine in American Indian children: group randomised trial. Lancet, 2003; 362: 355–361
10. Mahon B.E., Hsu K., Karumuri S. i wsp.: Effectiveness of abbreviated and delayed 7-valent pneumococcal conjugate vaccine dosing regimens. Vaccine, 2006; 24: 2514–2520
11. Whitney C.G., Pilishvili T., Farley M.M. i wsp.: Effectiveness of seven-valent pneumococcal conjugate vaccine against invasive pneumococcal disease: a matched case-control study. Lancet, 2006; 368: 1495–1502
12. Rückinger S., van der Linden M., Reinert R.R., von Kries R.: Efficacy of 7-valent pneumococcal conjugate vaccination in Germany: An analysis using the indirect cohort method. Vaccine, 2010; 28: 5012–5016
13. Deceuninck G., de Wals P., Boulianne N., de Serres G.: Effectiveness of pneumococcal conjugate vaccine using a 2+1 infant schedule in Quebec, Canada. Pediatr. Infect. Dis. J., 2010; 29: 546–549
14. Tregnaghi M.W., Sáez-Llorens X., López P. i wsp.: Efficacy of pneumococcal nontypable Haemophilus influenzae protein D conjugate vaccine (PHiD-CV) in young Latin American children: A double-blind randomized controlled trial. PLoS Med., 2014; 11: e1 001 657
15. Jokinen J., Rinta-Kokko H., Siira L. i wsp.: Impact of ten-valent pneumococcal conjugate vaccination on invasive pneumococcal disease in Finnish children–a population-based study. PLoS One, 2015; 10: e0 120 290
16. Verani J.R., Domingues C.M., de Moraes J.C. i wsp.: Indirect cohort analysis of 10-valent pneumococcal conjugate vaccine effectiveness against vaccine-type and vaccine-related invasive pneumococcal disease. Vaccine, 2015; 33: 6145–6148
17. Moore M.R., Link-Gelles R., Schaffner W. i wsp.: Effectiveness of 13-valent pneumococcal conjugate vaccine for prevention of invasive pneumococcal disease in children in the USA: a matched case-control study. Lancet Respir. Med., 2016; 4: 399–406
18. van der Linden M., Falkenhorst G., Perniciaro S. i wsp.: Effectiveness of pneumococcal conjugatevVaccines (PCV7 and PCV13) against invasivepPneumococcal disease among children under two years of age in germany. PLoS One, 2016; 11: e0 161 257
19. Andrews N.J., Waight P.A., Burbidge P. i wsp.: Serotype-specific effectiveness and correlates of protection for the 13-valent pneumococcal conjugate vaccine: a postlicensure indirect cohort study. Lancet Infect. Dis., 2014; 14: 839–846
20. Oosterhuis-Kafeja F., Beutels P., van Damme P.: Immunogenicity, efficacy, safety and effectiveness of pneumococcal conjugate vaccines (1998–2006). Vaccine, 2007; 25: 2194–2212
21. Black S.B., Shinefield H.R., Ling S. i wsp.: Effectiveness of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine in children younger than five years of age for prevention of pneumonia. Pediatr. Infect. Dis. J., 2002; 21: 810–815
22. Hansen J., Black S., Shinefield H. i wsp.: Effectiveness of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine in children younger than 5 years of age for prevention of pneumonia: updated analysis using World Health Organization standardized interpretation of chest radiographs. Pediatr. Infect. Dis. J., 2006; 25: 779–781
23. Adam D., Fehnle K.: Safety and effectiveness against respiratory tract infections for pneumococcal conjugate vaccine co-administered with routine vaccine combinations. Vaccine, 2008; 26: 5944–5951
24. Esposito S., Lizioli A., Lastrico A. i wsp.: Impact on respiratory tract infections of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine administered at 3, 5 and 11 months of age. Respir. Res., 2007; 8: 12
25. Whitney C.G., Goldblatt D., O’Brien K.L.: Dosing schedules for pneumococcal conjugate vaccine: considerations for policy makers. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33 (supl. 2): S172–181
