Rekomendacje Zespołu Ekspertów pod kierunkiem Konsultanta Krajowego w dziedzinie Alergologii dotyczące szczepienia przeciwko COVID-19 szczepionką mRNA (Comirnaty)

04.01.2021
Rekomendacje Zespołu Ekspertów pod kierunkiem Konsultanta Krajowego w dziedzinie Alergologii dotyczące szczepienia przeciwko COVID-19 szczepionką mRNA (Comirnaty) dla Lekarzy kwalifikujących do szczepienia i dla Konsultantów Alergologów
prof. dr hab. n. med. K. Jahnz-Rożyk1, dr hab. n. med. E. Czarnobilska prof. UJ2, prof. dr hab. n. med. M. Jutel3, dr n. med. A. Kucharczyk1, prof. dr hab. n. med. P. Kuna4, dr hab. n. med. M. Kupczyk prof. UMŁ4, prof. dr hab. n. med. M. Niedoszytko5, dr hab. n. med. M. Nittner-Marszalska prof. UMWr6
1 Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, WIM w Warszawie
2 Katedra Toksykologii i Chorób Środowiskowych, UJ Collegium Medicum w Krakowie
3 Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej, UM im. Piastow Śląskich we Wrocławiu
4 Klinika Chorob Wewnętrznych, Astmy i Alergii, UM w Łodzi
5 Katedra Pneumonologii i Alergologii, Gdański UM
6 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii, UM im. Piastow Śląskich we Wrocławiu

Jak cytować: Jahnz-Różyk K., Czarnobilska E., Jutel M., Kucharczyk A., Kuna P., Kupczyk M., Niedoszytko M., Nittner-Marszalska M.: Rekomendacje Zespołu Ekspertów pod kierunkiem Konsultanta Krajowego w dziedzinie alergologii dotyczące szczepienia przeciwko COVID-19 szczepionką mRNA (Comirnaty) dla lekarzy kwalifikujących do szczepienia i dla konsultantów alergologów. Med. Prakt., 2021; 1: 58–62

Skróty: CDC – Centers for Disease Control and Prevention, ChPL – Charakterystyka Produktu Leczniczego, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, PEG (polyethylene glycol) – glikol polietylenowy

Kwalifikacja do szczepienia

Wobec planowanych powszechnych szczepień przeciwko COVID-19, którymi będą objęte osoby po 18. roku życia, oraz informacji o kilku ciężkich reakcjach alergicznych i anafilaksji po podaniu szczepionki przeciwko COVID-19, mając na uwadze przede wszystkim bezpieczeństwo pacjenta, rekomendujemy, aby szczepienie przeciwko COVID-19 poprzedzały 2 etapy kwalifikacyjne.

Etap 1

U wszystkich kandydatów do szczepienia lekarz analizuje wypełniony przez pacjenta „Kwestionariusz wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej przeciw COVID-19”. Dokument zawiera m.in. następujące pytania:

  1. Czy w przeszłości lekarz rozpoznał u Pani/Pana ciężką uogólnioną reakcję alergiczną (wstrząs anafilaktyczny) po podaniu jakiegoś leku, ekspozycji na lateks lub pokarmu, albo po ukąszeniu owada?
  2. Czy kiedykolwiek wystąpiła u Pani/Pana ciężka niepożądana reakcja po szczepieniu?
  3. Czy lekarz rozpoznał kiedyś u Pani/Pana uczulenie na glikol polietylenowy (PEG) lub inne substancje?

Odpowiedź TAK lub NIE WIEM na którekolwiek pytanie wymaga dodatkowego wyjaśnienia przez lekarza. W opinii Zespołu Ekspertów w uzasadnionych przypadkach powinna to być konsultacja w poradni alergologicznej z doświadczeniem w stosowaniu szczepionek. Poradnię specjalistyczną może wskazać konsultant wojewódzki w dziedzinie alergologii.

Etap 2

W poradni alergologicznej lekarz konsultant weryfikuje wywiad, przeprowadza właściwą diagnostykę i ocenia ryzyko wystąpienia anafilaksji z uwzględnieniem reakcji na składniki szczepionki, a zwłaszcza PEG. Po weryfikacji danych następuje:

  1. kwalifikacja do szczepienia przeciwko COVID-19
    albo
  2. odstąpienie od szczepienia lub jego odroczenie.

Ze względu na ograniczoną liczbę danych z badania klinicznego uwzględnionych w Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL) oraz ograniczone doświadczenia z codziennej praktyki lekarskiej dotyczące częstotliwości występowania reakcji anafilaktycznych występujących po szczepieniu przeciw COVID-19 Zespół sugeruje:

  1. zachowanie szczególnej ostrożności przy podejmowaniu decyzji o szczepieniu u pacjentów z wywiadem:
    1. anafilaksji lub ciężkiej reakcji alergicznej (definiowanej przez Centers for Disease Control and Prevention [CDC] jako reakcja, w trakcie której konieczne było zastosowanie adrenaliny lub hospitalizacja pacjenta), spowodowanych takimi czynnikami, jak: leki, szczepionki, lateks, pokarmy, jady owadów, czynniki fizykalne i inne
    2. anafilaksji idiopatycznej, przebiegającej z zajęciem układu sercowo-naczyniowego i/lub górnych dróg oddechowych
  2. szczegółowe omówienie z pacjentem z wywiadem w kierunku anafilaksji kwestii dotyczących kwalifikacji do szczepienia ze szczególnym wskazaniem korzyści i potencjalnego ryzyka związanego z niezaszczepieniem się przeciw COVID-19. W razie podjęcia wspólnej – pacjenta i lekarza – pozytywnej decyzji o szczepieniu konieczne jest zabezpieczenie pacjenta w 2 ampułki adrenaliny do samodzielnego podawania
  3. nieodstępowanie od szczepienia u osób z innymi niż opisane powyżej postaciami alergii oraz u osób z kontrolowaną astmą oskrzelową
  4. odstąpienie od szczepienia u osób z wywiadem uogólnionej reakcji alergicznej po pierwszej dawce szczepionki
  5. odstąpienie od szczepienia u osób z udowodnioną nadwrażliwością na którykolwiek składnik szczepionki Comirnaty (skład szczepionki jest opisany w ChPL).

Dodatkowe uwagi

  1. Kluczowe jest, żeby szczepienia odbywały się w warunkach umożliwiających natychmiastową specjalistyczną pomoc i leczenie anafilaksji zgodnie z algorytmem przedstawionym na rycinie. Pacjenta z wywiadem anafilaksji lub ciężkiej reakcji alergicznej (zgodnie z definicją CDC) należy obserwować przez 30 minut po szczepieniu. U pozostałych pacjentów obserwacja nie powinna być krótsza niż 15 minut.
  2. Konieczne jest stałe monitorowanie działań niepożądanych występujących po szczepieniu przeciw COVID-19 w ośrodkach wykonujących szczepienia.
  3. Pacjenta, u którego wstrząs wystąpił pierwszy raz w życiu w związku z szczepieniem, należy po ustąpieniu objawów przekierować do dalszej diagnostyki alergologicznej w ośrodku specjalistycznym.
  4. U pacjentów w trakcie immunoterapii i/lub leczenia biologicznego, w tym terapii biologicznej astmy lub atopowego zapalenia skóry, proponuje się utrzymanie 14-dniowego odstępu między dawkami szczepionki przeciwko COVID-19 a szczepionką alergenową i/lub lekiem biologicznym.
  5. Zespół rekomenduje wykonanie szczepienia przeciw COVID-19 z zachowaniem 2-tygodniowego odstępu od innych szczepień, aby uniknąć ewentualnego nałożenia się niepożądanych odczynów poszczepiennych. Odstęp ten stanowi odzwierciedlenie protokołów badań klinicznych szczepionek przeciwko COVID-19.
  6. Jednocześnie zespół wskazuje, że dostęp do szczepionki przeciw COVID-19 jest znaczącym osiągnięciem współczesnej medycyny, a szczepienie jak największej polskiej populacji jest postępowaniem ratującym życie wielu osobom i należy je traktować priorytetowo. Pacjenci chorujący na alergie nie powinni być wykluczani ze szczepień.
  7. Powyższe ustalenia mogą ulec zmianom zależnie od pozyskania wiedzy o innych czynnikach ryzyka działań ubocznych szczepionki/innych szczepionek przeciwko COVID-19.
  8. Podczas opracowania rekomendacji uwzględniono opinie ekspertów, stanowisko Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI)1 oraz wytyczne CDC2.

(kliknij, by powiększyć)

Ryc. Postępowanie w anafilaksji (na podstawie 3. poz. piśmiennictwa, zmodyfikowane)

p. Komentarz do rekomendacji alergologów w sprawie szczepień przeciwko COVID-19

Piśmiennictwo:

1. Klimek L., Jutel M., Akdis C.A. i wsp.: ARIA-EAACI statement on severe allergic reactions to COVID-19 vaccines – an EAACI-ARIA position paper. Allergy, 2020; https://doi.org/10.1111/all.14726
2. Centers of Disaese Control and Prevention: Vaccine safety monitoring and reporting in your facility. 23.12.2020. https://www.cdc.gov/vaccines/covid-19/toolkits/long-term-care/safety-monitoring-reporting.html (dostęp: 03.01.2021) 3. Błażowski Ł., Rogala B., Cichocka-Jarosz E. i wsp.: Anafilaksja. Sytuacje szczególne. Alerg. Pol., 2014; S1–S10
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Szczepienia przed wyjazdem na Karaiby (Wyspy Karaibskie)
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań