Sytuacja epidemiologiczna krztuśca, błonicy, tężca i poliomyelitis w Polsce, innych krajach Unii Europejskiej i na świecie – cz. 2

Data utworzenia:  12.05.2010
Aktualizacja: 07.07.2012
Epidemiologia błonicy
dr med. Iwona Paradowska-Stankiewicz, dr med. Paweł Stefanoff, Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie

Błonica to występująca na całym świecie ciężka choroba zakaźna o dużej zaraźliwości. Czynnik etiologiczny błonicy stanowią maczugowce Corynebacterium diphtheriaeCorynebacterium ulcerans, które wykazują zdolność wytwarzania swoistej egzotoksyny. Egzotoksyna błonicza odgrywa ważną rolę w patogenezie choroby, gdyż wpływa na ciężkość jej przebiegu oraz występowanie powikłań. Toksyczność bakterii jest warunkowana procesem konwersji lizogennej.[1,2]

Błonica pojawia się cyklicznie, z nasileniem epidemicznym. Do czasu wprowadzenia masowych szczepień obserwowano bardzo dużą zapadalność na tę chorobę i umieralność z jej powodu. W 1943 roku epidemia błonicy w Europie spowodowała milion zachorowań oraz 50 000 zgonów. W Polsce w 1945 roku zgłoszono 21 705 zachorowań i 1464 zgony. Szczyt epidemii przypadał na połowę lat 50. XX wieku, kiedy odnotowano 163 zachorowania na 100 000 mieszkańców.

Sytuacja epidemiologiczna błonicy – zarówno w Polsce, jak i na świecie – uległa radykalnej poprawie po wprowadzeniu masowych szczepień w drugiej połowie XX wieku. W Polsce po wprowadzeniu systematycznych szczepień w ramach Programu Szczepień Ochronnych (PSO) liczba zachorowań uległa gwałtownemu zmniejszeniu, a od połowy lat 70. XX wieku rejestrowano już tylko pojedyncze zachorowania na błonicę i nie odnotowano zgonów (ryc.).[3,4] W latach 1992–1996 korzystna sytuacja epidemiologiczna w Polsce znacznie się pogorszyła w związku z epidemią błonicy w krajach byłego Związku Radzieckiego. W tym czasie w wyniku zawleczenia zakażenia zachorowało w naszym kraju 25 osób (głównie na terenach przygranicznych), a w jednym przypadku odnotowano szerzenie się zachorowań na innych obszarach w Polsce. Podjęte działania przeciwepidemiczne, między innymi masowe doszczepianie grup narażonych na zakażenie, zapobiegły dalszemu szerzeniu się choroby.[3]
W konsekwencji tego wydarzenia na początku lat 90. XX wieku wprowadzono do PSO dawkę przypominającą – szczepionkę Td dla osób w 19. roku życia. Program szczepień przeciwko błonicy obejmuje obecnie trzy dawki szczepienia pierwotnego w 1. roku życia dziecka szczepionką DTP, jedną dawkę uzupełniającą w 2. roku życia szczepionką DTP oraz trzy dawki przypominające: w 6. roku życia szczepionką DTPa oraz w 14. i 19. roku życia szczepionką Td.

Należy jednak pamiętać, że istnieje możliwość okresowego zwiększania się liczby zachorowań na błonicę w przypadku nieprawidłowego wykonywania szczepień czy przywlekania błonicy z terenów endemicznych – krajów rozwijających się, które nadal stanowią rezerwuar maczugowców błonicy (tab.).

Tabela. Regiony i kraje endemicznego występowania błonicy w 2008 roku (wg Światowej Organizacji Zdrowia)

Region Kraj
Afryka Angola, Algieria, Egipt, Niger, Nigeria, Sudan, kraje subsaharyjskie
AmerykaBoliwia, Brazylia, Dominikana, Ekwador, Haiti, Kolumbia, Paragwaj
Azja i PacyfikAfganistan, Bangladesz, Butan, Birma, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Mongolia, Nepal, Pakistan, Papua Nowa Gwinea, Tajlandia, Wietnam
Środkowy Wschód Arabia Saudyjska, Iran, Irak, Jemen, Syria, Turcja
EuropaAlbania, Rosja, kraje byłego Związku Radzieckiego


W krajach Trzeciego Świata profilaktyka opiera się na realizacji szczepień podstawowych, natomiast w krajach, w których od lat odsetek zaszczepionych osób utrzymuje się na dużym poziomie, profilaktykę należy opierać na podawaniu dawek przypominających co 10 lat. Do przyjęcia takiej strategii przyczyniły się wyniki badań naukowych prowadzonych w Polsce i w Europie Zachodniej, które wykazały najmniejsze stężenie przeciwciał przeciwko błonicy u osób w wieku 30–50 lat. Natomiast u osób po 60. roku życia częściowo występuje odporność naturalna, nabyta w czasach intensywnego krążenia drobnoustroju w środowisku.[3]
Obecnie sytuacja epidemiologiczna błonicy w Polsce jest korzystna. Od 2002 do 2008 roku nie zarejestrowano zachorowań na błonicę. Odsetek zaszczepionych dzieci utrzymuje się na wysokim poziomie – powyżej 95% (ryc.).[4]



Ryc. Liczba zgłoszonych zachorowań na błonicę w Polsce oraz odsetek dzieci w 3. roku życia z kompletnym szczepieniem podstawowym (na podstawie meldunków epidemiologicznych Zakładu Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie)


Z raportu European Center for Disease Prevention and Control (ECDC) wynika, że w 2006 roku na terenie Unii Europejskiej zgłoszono 38 zachorowań na błonicę. 32 (84%) zgłoszenia pochodziły z Łotwy, a po 3 z Francji i Anglii. Największą zapadalność obserwowano u osób w wieku 45–64 lat, natomiast ogólna zapadalność w 2006 roku wyniosła mniej niż 0,1 na 100 000 osób.[5]

Piśmiennictwo

1. Kuszewski K.: Błonica. W: Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A., red.: Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka. Bielsko-Biała, .-medica Press, 2007: 40–43
2. Knap J.: Szczepionka przeciw błonicy. W: Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A., red.: Wakcynologia. Bielsko-Biała, .-medica Press, 2007: 333–338
3. Gałązka A.: Błonica. W: Kostrzewski J., Magdzik W., Naruszewicz-Lesiak D., red.: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku. Warszawa, PZWL, 2001
4. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce. Roczne meldunki epidemiologiczne. Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny
5. ECDC: Annual epidemiological report on communicable diseases in Europe, 2008

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań