Jaka jest aktualna sytuacja epidemiologiczna krztuśca w Polsce?

Przed wprowadzeniem masowych szczepień przeciwko krztuścowi w 1960 roku corocznie w Polsce odnotowywano kilkadziesiąt tysięcy zachorowań (w 1960 r. zarejestrowano najwięcej – 95 968 przypadków). Krztusiec był częstą przyczyną zgonu u dzieci <1. roku życia (w 1950 r. odnotowano 1580 zgonów).

Po wprowadzeniu powszechnych szczepień skojarzoną szczepionką przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) liczba zachorowań na krztusiec w ciągu kolejnych lat zmniejszyła się prawie 100-krotnie. W latach 80. XX wieku rocznie notowano <500 przypadków krztuśca.

W połowie lat 90. XX wieku zaobserwowano ponowne zwiększenie się liczby zgłaszanych zachorowań. Ta niekorzystna sytuacja epidemiologiczna była głównym argumentem za wprowadzeniem do programu szczepień ochronnych (PSO) w 2003 roku dawki przypominjącej szczepionki DTPa u dzieci w 6. roku życia. Po krótkotrwałej poprawie sytuacji epidemiologicznej zaobserwowano jednak utrzymywanie się dużej liczby zachorowań – rocznie rejestrowano 2000–3000 zachorowań na krztusiec.

Od kilkunastu lat w Polsce utrzymuje się względnie duża zapadalność na krztusiec, z cyklicznością zachorowań i kolejnymi nasileniami epidemicznymi krztuśca (ryc.). W 2012 roku odnotowano największą od około 40 lat liczbę zachorowań (4684, w tym 1497 wymagających hospitalizacji), po czym – po chwilowym zmniejszeniu w 2016 roku – liczba zgłoszonych przypadków wyniosła 6856, aby w 2017 roku ponownie wrócić do mniejszej wartości (3034 zachorowania). Największy odsetek zachorowań utrzymuje się w populacji dzieci do 4. roku życia – u co piątego dziecka stwierdzono krztusiec, natomiast ponad połowa przypadków dotyczy osób w wieku >15 lat, z dwoma szczytami zachorowań: wśród nastolatków oraz osób starszych.

Ryc. Zapadalność na krztusiec w Polsce na 100 000 osób/ rok wg danych NIZP–PZH (Czarkowski M.P., Cieleba E., Staszewska-Jakubik E., Kondej B.: Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2016 roku. Warszawa, 2017)

Wyniki Ogólnopolskiego Badania Epidemiologii Krztuśca (OBEK) przeprowadzonego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego–Państwowy Zakład Higieny (NIZP–PZH) w latach 2009–2010 wskazują, że w rzeczywistości zachorowań jest znacznie więcej – na 1 przypadek zgłoszony do nadzoru przypada średnio 61 zachorowań na krztusiec w populacji, a w grupie osób w wieku 65–69 lat nawet 167. Obserwowano przesunięcie zachorowań na starsze grupy wiekowe i występowanie krztuśca u dużego odsetka dorosłych. Największą zapadalność odnotowano u osób w wieku 15–19 i 60–64 lat, co wskazuje na powstanie nowego rezerwuaru drobnoustroju, stanowiącego zagrożenie dla najmłodszych dzieci.