Przebieg krztuśca, objawy i ich intensywność zależą
od wieku chorego i stanu uodpornienia. U dorosłych,
wielokrotnie szczepionych przeciwko krztuścowi w dzieciństwie i narażonych na kontakt z tą
częstą, bardzo zaraźliwą chorobą, najczęściej
przebiega ona łagodnie i niecharakterystycznie,
co mocno utrudnia prawidłowe rozpoznanie. Jedynym
objawem zakażenia pałeczką B. pertussis
dorosłych może być niecharakterystyczny, przewlekły,
suchy kaszel. Klasyczne fazy choroby nie
występują lub mijają niezauważone z powodu zgłaszania
się chorych w późnej fazie choroby. Objawy
pojawiają się po okresie wylęgania wynoszącym 7–10 dni (ale czasem nawet do 3 tyg.). Zwykle można
wyróżnić 2 fazy choroby:
1) faza nieżytowa (prodromalna) – cechuje
się występowaniem objawów przypominających
przeziębienie (łagodny kaszel, nieżyt nosa, stan
podgorączkowy, ból lub zapalenia gardła oraz
złe samopoczucie), które utrzymują się przez
1–2 tygodni i nie różnią się od częstych wirusowych
zapaleń górnych dróg oddechowych. Rozpoznanie
krztuśca na tym etapie jest w praktyce
możliwe tylko w ogniskach epidemicznych
(np. w przypadku zachorowań rodzinnych) lub
ogniskach zakażeń oddziałowych. Właściwa
antybiotykoterapia (makrolidami) w tym okresie
zakażenia może zahamować postęp choroby.
2. faza kaszlu – charakteryzuje się wystąpieniem
suchego kaszlu, klasycznie nasilającego
się nocą, który stopniowo łagodnieje, jednak
utrzymuje się do kilkunastu tygodni. Gorączka
nie występuje. Czynniki, które drażnią drogi
oddechowe (np. kurz, zimne powietrze, stres,
emocje, ziewanie, śmiech, rozciąganie, wysiłek
fizyczny oraz zmiany temperatury), mogą
wyzwalać kaszel. Natomiast leczenie antybiotykiem w tym okresie nie wpływa już na przebieg
kliniczny choroby i nie łagodzi kaszlu. Antybiotyk
może natomiast skrócić okres zaraźliwości.
Niestety, nie dysponujemy lekami o udowodnionym
działaniu łagodzącym kaszel w przebiegu
krztuśca, którego przyczyną jest uszkodzenie
dróg oddechowych przez B. pertussis.
Kaszel w przebiegu krztuśca u osoby dorosłej:
p. www.nejm.org.
Powikłania. Powikłania krztuśca u dorosłych
wynikają przede wszystkim z przewlekłego, intensywnego
kaszlu. Są to przede wszystkim zaburzenia
snu, nietrzymanie moczu i zmniejszenie masy
ciała. Z pozostałych powikłań należy wspomnieć o wylewach podspojówkowych, zapaleniu płuc,
omdleniach po napadach kaszlu i powikłaniach
mechanicznych kaszlu, w tym rozwarstwieniach
miażdżycowo zmienionych tętnic kręgowych lub
szyjnych. U osób starszych krztusiec sporadycznie
może się wikłać nasileniem przepukliny pachwinowej,
złamaniami żeber, encefalopatią, drgawkami,
krwawieniami do ośrodkowego układu nerwowego i udarem mózgu. Ciężkie powikłania u osób
starszych zagrażają zgonem. Trudno precyzyjnie
oszacować częstość występowania wymienionych
powikłań, można jedynie ogólnie stwierdzić, że
krztusiec najciężej przebiega u osób >65. roku życia
oraz pacjentów z wieloma współistniejącymi
chorobami przewlekłymi, u których nabyta odporność
przeciwko krztuścowi zanikła (brak dawek
przypominających szczepienia). Przebieg choroby
pogarsza współistnienie astmy oskrzelowej oraz
palenie tytoniu.
Piśmiennictwo:
1. Wood N., McIntyre P.: Pertussis: review of epidemiology, diagnosis, management and prevention. Paediatr. Respir. Rev., 2008; 9: 201–2112. Cornia P.B., Hersh A.L., Lipsky B.A., Newman T.B., Gonzales R.: Does this coughing adolescent or adult patient have pertussis? JAMA, 2010; 304: 890–896
3. Murphy T.V., Slade B.A., Broder K.R. i wsp.: Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Prevention of pertussis, tetanus, and diphtheria among pregnant and postpartum women and their infants: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2008; 57 (RR-4): 1–51
4. Moore A., Ashdown H.F., Shinkins B. i wsp.: Clinical characteristics of pertussis-associated cough in adults and children: A diagnostic systematic review and meta-analysis. Chest, 2017; 152: 353–367