Omyłkowe wykonanie szczepienia przypominającego przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis

09.11.2015
dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Do szczepienia zgłosiła się dziewczynka urodzona w 2010 roku. Lekarz zbadał dziecko i zakwalifikował je do szczepienia preparatem Boostrix i OPV. Dziecko z ojcem przyszło do punktu szczepień bez książeczki, a pielęgniarka nie mogła znaleźć karty szczepień. Ojciec bardzo się spieszył, więc zrezygnowano z dalszych poszukiwań i dziecko zostało zaszczepione. Ostatecznie po odnalezieniu karty szczepień okazało się, że dziecko otrzymało już w marcu tego roku Tripacel i IPV. Czy wykonanie „nadprogramowego” szczepienia może spowodować objawy niepożądane?

Jeżeli chodzi o podanie „żywej” szczepionki przeciwko poliomyelitis (OPV), to nie spodziewam się jakichkolwiek działań niepożądanych. Doustne szczepienie OPV jest z wielokrotnie mniej ryzykowne niż narażenie na kontakt z dzikim wirusem polio, przed którym przecież skutecznie chroni wykonane szczepienie IPV.

Natomiast w przypadku szczepienia przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi (dTpa – Boostrix), to do najważniejszych niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) należą bardzo rzadkie ciężkie reakcje ogólnoustrojowe, takie jak pokrzywka uogólniona, reakcje anafilaktyczne i powikłania neurologiczne (odnotowano kilka przypadków neuropatii obwodowej i zespołu Guillaina i Barrégo). Znacznie częściej występują reakcje miejscowe (np. rumień, stwardnienie i ból w miejscu wstrzyknięcia). Są to powszechne, ale zazwyczaj samoograniczające się odczyny, które nie wymagają leczenia i, co najważniejsze, ustępują bez pozostawienia jakichkolwiek trwałych następstw. Naciek zapalny objawiający się jako twardy guzek w miejscu wstrzyknięcia szczepionki może być wyczuwalny przez kilka tygodni. Objawy ogólne, na przykład gorączka, występują stosunkowo rzadko. Możliwe też są silne odczyny miejscowe przypominające reakcję Arthusa (miejscowa reakcja III typu nadwrażliwości wywołana odkładaniem się kompleksów immunologicznych), które przedstawiają się w postaci rozlanego, bolesnego obrzęku ramienia, sięgające często od barku do łokcia. Odczyny typu Arthusa pojawiają się zwykle 2–8 godzin po szczepieniu i najczęściej występują u osób dorosłych, szczególnie tych, które otrzymały w przeszłości kilka dawek toksoidu błoniczego lub toksoidu tężcowego w krótkich odstępach czasu – na przykład w ramach profilaktyki poekspozycyjnej tężca po zranieniach (p. także Profilaktyka tężca po zranieniu). Dawniej odczyn Arthusa był wykorzystywany w diagnostyce alergii i nie stanowi zagrożenia dla życia. U dzieci odczyny typu Arthusa występują bardzo rzadko. Zgodnie z informacjami zawartymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego Boostrix zgłoszone przypadki przedawkowania szczepionki objawiały się w zbliżony sposób jak NOP zgłaszane po prawidłowo wykonanym szczepieniu. Podanie dodatkowej dawki szczepionki przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi może zwiększyć częstość wystąpienia odczynu typu Arthusa, NOP rzadko obserwowanego u dzieci.

Podsumowując, dodatkowa dawka szczepionki przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi może zwiększać ryzyko wystąpienia silnych odczynów miejscowych po podaniu szczepionki – odczynu typu Arthusa, które jednakże rzadko występują u dzieci. Jeżeli odczyn typu Arthusa nie wystąpił do 8 godzin po szczepieniu, to jego późniejsze wystąpienie jest bardzo mało prawdopodobne. Należy również zaznaczyć, że w przypadku braku dokumentacji medycznej też należałoby zaszczepić dziecko pomimo ryzyka podania dodatkowych dawek szczepionek.

Piśmiennictwo:

1. Charakterystyki produktów leczniczych Tripacel, Boostrix
2. Wskazania i zasady stosowania skojarzonych szczepionek przeciwkrztuścowych (dTpa) u dzieci starszych, młodzieży i dorosłych. Zalecenia polskich ekspertów. (p. www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/)
3. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 30.10.2014 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2015. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia z 31.10.2014 r., poz. 72
4. Diphtheria, tetanus, and pertussis: recommendations for vaccine use and other preventive measures. Recommendations of the Immunization Practices Advisory committee (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 1991; 40 (RR-10): 1–28
5. Kroger A.T., Sumaya C.V., Pickering L.K., Atkinson W.L., Centers for Disease Control and Prevention: General recommendations on immunization. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 2011; 60: 1–60
6. Pink Book. Tetanus. www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/downloads/tetanus.pdf
Wybrane treści dla pacjenta
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Polio
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań